صرافی‌های ارز دیجیتال در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی داشتند. پلتفرم‌های متمرکز و غیر متمرکز در این حوزه تلاش کردند تا تمام نیازهای مالی کاربران را پوشش دهند. صرافی متمرکز و غیر متمرکز بین کاربران حوزه کریپتو همیشه دارای طرف‌داران خاص خود بودند. اما این دو بستر معاملاتی چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟ کدام یک از آن‌ها می‌تواند نیازهای شما را بهتر پوشش دهد؟ در این مقاله قصد داریم تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز را کامل بررسی کنیم، با ویژگی‌ها، مزایا و معایب هر کدام آشنا شویم. همچنین بهترین صرافی متمرکز و غیر متمرکز برای ایرانی‌ها را نیز به شما معرفی می‌کنیم. تا انتها با بیتفا همراه باشید.
اهمیت شناخت تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز
شناخت تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز برای کاربران ارزهای دیجیتال بسیار حیاتی است. این تفاوت‌ها می‌توانند تأثیر زیادی بر امنیت، کارایی و هزینه‌های معاملات داشته باشند. صرافی‌های متمرکز معمولاً نقدینگی بالاتری دارند و معاملات در آن‌ها سریع‌تر انجام می‌شود، اما کاربران باید به نهاد مرکزی اعتماد کنند و دارایی‌های خود را به آن بسپارند. این موضوع می‌تواند خطراتی مانند هک شدن صرافی یا سوءاستفاده از دارایی‌ها را به همراه داشته باشد.
در مقابل، صرافی غیرمتمرکز به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به واسطه و به صورت مستقیم با یکدیگر معامله کنند. این نوع صرافی‌ها امنیت بیشتری را فراهم می‌کنند زیرا کاربران کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند و نیازی به اعتماد به یک نهاد مرکزی در این روش نیست. با این حال، نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً کمتر است و انجام معاملات ممکن است بیشتر طول بکشد.
با توجه به تفاوت بین صرافی متمرکز و صرافی غیر متمرکز، کاربران باید با دقت و بر اساس نیازها و اولویت‌های خود بین آن‌ها انتخاب کنند. برای مثال، اگر امنیت و کنترل بر دارایی‌ها برای کاربر اهمیت بیشتری دارد، صرافی‌های غیرمتمرکز گزینه بهتری خواهند بود. اما اگر سرعت و نقدینگی بالا برای کاربر مهم‌تر است، صرافی‌های متمرکز می‌توانند انتخاب مناسبی باشند.
در بخش بعدی نگاهی به تفاوت صرافی متمرکز خواهیم داشت.
بررسی تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز
تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز از چندین جنبه مختلف قابل بررسی است. در این قسمت مهم‌ترین تفاوت‌های آن‌ها را به صورت اجمالی مرور می‌کنیم. سپس در بخش‌های پیش رو توضیحات مفصل‌تری در خصوص آن‌ها ارائه خواهیم کرد.
| صرافی متمرکز | صرافی غیرمتمرکز | |
| نظارت و کنترل | مدیریت و نظارت بر تراکنش‌ها توسط صرافی | کنترل و نظارت تراکنش‌ها توسط کاربران |
| امنیت | امکان بروز حملات سایبری نسبتاً بالا است | مقاوم در برابر حملات هکری |
| محبوبیت | محبوبیت بالا در میان جامعه کاربران | محبوبیت کمتر؛ اما رو به رشد در بین کاربران کریپتو |
| کارمزد | علاوه بر کارمزد شبکه باید کارمزد استفاده از سرویس معاملات را نیز پرداخت کنید. | برای انجام تراکنش کارمزد مرتبط با شبکه تحت فعالیت را پرداخت می‌کنید. |
| قابلیت‌های سیستمی | ویژگی و قابلیت‌های متنوع | ویژگی و قابلیت‌های قابل قبول و در حال رشد |
| قوانین و مقررات | ارائه خدمات در قالب مقررات مشخص. کاربران برای فعالیت در پلتفرم به تأیید مسئولین صرافی نیاز دارند. | ساختار پیچیده‌تر، کاربران برای فعالیت نیازی به کسب مجوز از توسعه دهندگان ندارند.
|
| نقدینگی | نقدینگی بالا | نقدینگی کم |
| سرعت | ثبت تراکنش‌ها در کسری از ثانیه | ثبت تراکنش‌ها در حدود ۱ دقیقه |
در ادامه به صورت کامل صرافی متمرکز و غیر متمرکز را بررسی می‌کنیم و با ویژگی‌های آن‌ها آشنا خواهیم شد. ابتدا با صرافی‌های متمرکز آغاز می‌کنیم.
صرافی متمرکز (CEX) چیست؟
صرافی‌های متمرکز (Centralized Exchanges یا CEX) پلتفرم‌هایی هستند که توسط یک نهاد مرکزی مدیریت می‌شوند و به کاربران امکان خرید، فروش و تبادل ارزهای دیجیتال را می‌دهند. این صرافی‌ها به عنوان واسطه‌ای بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کنند و معمولاً دارای زیرساخت‌های قوی و نقدینگی بالایی هستند. تاریخچه صرافی‌های متمرکز به اوایل دهه ۲۰۱۰ بازمی‌گردد، زمانی که اولین صرافی‌های ارز دیجیتال مانند Mt. Gox و Bitstamp شروع به کار کردند. این صرافی‌ها به سرعت محبوبیت یافتند و به یکی از اصلی‌ترین راه‌های دسترسی به بازارهای ارز دیجیتال تبدیل شدند.
نحوه عملکرد صرافی‌های متمرکز
صرافی‌های متمرکز به این صورت عمل می‌کنند که کاربران ابتدا باید در پلتفرم ثبت‌نام کنند و حساب کاربری ایجاد کنند. سپس، کاربران می‌توانند ارزهای دیجیتال یا فیات خود را به حساب صرافی واریز کنند. پس از واریز، کاربران می‌توانند از طریق پلتفرم صرافی به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند. صرافی‌های متمرکز معمولاً از یک دفتر سفارش (Order Book) استفاده می‌کنند که در آن سفارش‌های خرید و فروش کاربران ثبت و با یکدیگر تطبیق داده می‌شوند. این صرافی‌ها همچنین امکاناتی مانند معاملات مارجین، قراردادهای آتی و استیکینگ را ارائه می‌دهند.
مزایا و معایب صرافی‌های متمرکز
استفاده از صرافی‌های متمرکز با اینکه امروزه بسیار ساده شده اما دارای مزایا و معایب خاص خود است. در بخش‌های بعد به آن‌ها می‌پردازیم.
مزایای صرافی‌های متمرکز
صرافی‌های متمرکز قدمت بیشتری در بازار دارند و اولین پلتفرم‌هایی بودند که امکان خرید و فروش ارزهای دیجیتال را به کاربران و علاقه‌مندان به این بازار فراهم کردند. از جمله مهم‌ترین مزایایی که این صرافی‌ها دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نقدینگی بالا: صرافی‌های متمرکز معمولاً دارای حجم معاملات بالایی هستند که این امر باعث می‌شود کاربران بتوانند به راحتی و با سرعت بالا به خرید و فروش بپردازند.
- رابط کاربری ساده: این صرافی‌ها معمولاً دارای رابط کاربری ساده و کاربرپسندی هستند که حتی کاربران تازه‌کار نیز می‌توانند به راحتی از آن‌ها استفاده کنند.
- امکانات پیشرفته: صرافی‌های متمرکز امکانات متنوعی مانند معاملات فیوچرز، قراردادهای آتی و استیکینگ را ارائه می‌دهند که به کاربران امکان می‌دهد استراتژی‌های معاملاتی خود را بهبود بخشند.
معایب صرافی‌های متمرکز
با اینکه صرافی‌های متمرکز دارای مزایای فراوانی هستند. اما استفاده از آن‌ها می‌تواند چالش‌ها و معایبی نیز به همراه داشته باشد. در این بخش سعی می‌کنیم به معایب و نکاتی که باید هنگام استفاده از صرافی‌های متمرکز به آن توجه کنید اشاره خواهیم کرد.
- خطرات امنیتی: یکی از بزرگ‌ترین معایب صرافی‌های متمرکز، خطرات امنیتی است. این صرافی‌ها به دلیل متمرکز بودن، هدف جذابی برای هکرها هستند و در صورت هک شدن، دارایی‌های کاربران در معرض خطر قرار می‌گیرد.
- نیاز به اعتماد به نهاد متمرکز ثالث: کاربران باید به نهاد مرکزی صرافی اعتماد کنند و دارایی‌های خود را به آن بسپارند. این موضوع می‌تواند در صورت سوءاستفاده یا ورشکستگی صرافی، مشکلاتی را به همراه داشته باشد.
- کارمزدها: صرافی‌های متمرکز معمولاً کارمزدهای معاملاتی و برداشت بالاتری نسبت به صرافی‌های غیرمتمرکز دارند که این امر می‌تواند هزینه‌های کاربران را افزایش دهد.
با توجه به این مزایا و معایب، کاربران باید با دقت و بر اساس نیازها و اولویت‌های خود تصمیم بگیرند که آیا استفاده از صرافی‌های متمرکز برای آن‌ها مناسب است یا خیر.
در ادامه با برخی از بهترین صرافی‌های خارجی متمرکز که برای ایرانی‌ها به راحتی قابل استفاده هستند آشنا خواهیم شد.
صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟
صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchanges یا DEX) پلتفرم‌هایی هستند که به کاربران امکان خرید، فروش و تبادل ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به واسطه یا نهاد مرکزی می‌دهند. این صرافی‌ها بر بستر بلاکچین و با استفاده از قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند. در این پلتفرم‌ها کاربران به صورت مستقیم و همتا به همتا (P2P) با یکدیگر معاملات خود را انجام می‌دهند. تاریخچه صرافی‌های غیرمتمرکز به اوایل دهه ۲۰۱۰ بازمی‌گردد، اما با ظهور پلتفرم‌هایی مانند اتریوم و توسعه قراردادهای هوشمند، این صرافی‌ها در سال‌های اخیر به شدت محبوب شده‌اند. از جمله اولین و معروف‌ترین صرافی‌های غیرمتمرکز می‌توان به یونی‌سواپ (Uniswap) در بلاکچین اتریوم و سوشی‌سواپ (SushiSwap) در شبکه بایننس اسمارت چین اشاره کرد.
نحوه عملکرد صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز از قراردادهای هوشمند برای اجرای معاملات استفاده می‌کنند. کاربران ابتدا باید کیف پول دیجیتال خود را به پلتفرم DEX متصل کنند. سپس می‌توانند ارزهای دیجیتال خود را مستقیماً از کیف پول خود به کیف پول دیگران منتقل کنند. در این فرآیند، هیچ نهاد مرکزی وجود ندارد که دارایی‌ها را نگهداری یا معاملات را مدیریت کند. به جای آن، قراردادهای هوشمند به صورت خودکار و بر اساس قوانین از پیش تعیین شده، معاملات را اجرا می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های مهم صرافی‌های غیرمتمرکز، استفاده از مدل‌های مختلف نقدینگی مانند استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) است. در این مدل، کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را به استخرهای نقدینگی اضافه کنند و در ازای آن، کارمزد معاملات را دریافت کنند. این روش به افزایش نقدینگی و کاهش نوسانات قیمت کمک می‌کند.
فعالیت در صرافی‌های غیر مترمرکز دکس تریدینگ گفته می‌شود. این سبک اگر به درستی و به وسیله آموزش صحیح دنبال شود می‌تواند سودهای قابل توجهی نسیب معامله‌گران کند.
مزایا و معایب صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز نیز دارای مزایا و معایب خاص خود هستند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز
این صرافی‌ها با هدف حفظ کنترل کامل کاربران و مقابله با نظارت و تسلط نهادهای ثالث ایجاد شدند. در این بخش مزایای صرافی‌های غیرمتمرکز را مرور می‌کنیم:
- کنترل کامل بر دارایی‌ها: کاربران در صرافی‌های غیرمتمرکز کنترل کامل بر دارایی‌های خود دارند و نیازی به اعتماد به نهاد مرکزی نیست. این امر امنیت بیشتری را فراهم می‌کند.
- حریم خصوصی: در صرافی‌های غیرمتمرکز، کاربران نیازی به ارائه اطلاعات شخصی ندارند و می‌توانند به صورت ناشناس معامله کنند.
- مقاومت در برابر سانسور: به دلیل عدم وجود نهاد مرکزی، صرافی‌های غیرمتمرکز در برابر سانسور و محدودیت‌های دولتی مقاوم‌تر هستند.
- دسترسی به توکن‌های جدید و نوآورانه: صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً اولین مکان‌هایی هستند که توکن‌های جدید و نوآورانه در آن‌ها عرضه می‌شوند. این امر به کاربران امکان می‌دهد تا به سرعت به توکن‌های جدید دسترسی پیدا کنند و از فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدید بهره‌مند شوند.
معایب صرافی‌های غیر متمرکز
این صرافی‌ها با اینکه امروزه پیشرفت زیادی کردند و حتی می‌توان معاملات فیوچرز در صرافی‌های غیر متمرکز را به راحتی انجام داد، دارای معایبی هستند که باید به آن‌ها توجه کرد. در این بخش این موارد را مرور می‌کنیم:
- نقدینگی کمتر: صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً نقدینگی کمتری نسبت به صرافی‌های متمرکز دارند که این امر می‌تواند باعث افزایش نوسانات قیمت و کاهش سرعت معاملات شود.
- رابط کاربری پیچیده‌تر: استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است برای کاربران تازه‌کار پیچیده‌تر باشد و نیاز به دانش فنی بیشتری دارد.
- کارمزدهای بالاتر: در برخی موارد، کارمزدهای معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز می‌تواند بالاتر از صرافی‌های متمرکز باشد، به ویژه در زمان‌های اوج ترافیک شبکه‌هایی مانند اتریوم که معمولاً گس فی در آن بالا است.
بهترین صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز در سال‌های اخیر با پیشرفت‌های تکتولوژیک بسیار زیادی مواجه شدند. در این صرافی‌ها امروزه می‌توانید تمامی امکاناتی که در پلتفرم‌های متمرکز ارائه می‌شوند را تجربه کنید. در این قسمت به ۳ مورد از بهترین صرافی غیر متمرکز و ویژگی‌های آن‌ها اشاره می‌کنیم.
یونی سواپ (Uniswap)
صرافی یونی سواپ یکی از معروف‌ترین و پرکاربردترین صرافی‌های غیرمتمرکز است که بر بستر شبکه اتریوم فعالیت می‌کند. این صرافی در سال ۲۰۱۸ توسط هایدن آدامز (Hayden Adams) راه‌اندازی شد و به سرعت به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های حوزه دیفای تبدیل شد. یونی سواپ از مدل بازارساز خودکار (Automated Market Maker یا AMM) استفاده می‌کند که به کاربران امکان می‌دهد تا بدون نیاز به دفتر سفارش (Order Book) به مبادله توکن‌هایی با استاندارد ERC-20 بپردازند.
یکی از ویژگی‌های برجسته یونی سواپ، استفاده از قراردادهای هوشمند برای اجرای معاملات است. این قراردادها به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه عمل می‌کنند، که امنیت و شفافیت بیشتری را برای کاربران فراهم می‌کند. یونی سواپ همچنین به کاربران امکان می‌دهد تا با افزودن دارایی‌هایشان به استخرهای نقدینگی، از کارمزدهای معاملات بهره‌مند شوند. این ویژگی به افزایش نقدینگی و کاهش نوسانات قیمت در این پلتفرم کمک می‌کند.
پنکیک سواپ (PancakeSwap)
صرافی پنکیک سواپ یک صرافی غیرمتمرکز است که بر بستر زنجیره هوشمند بایننس (Binance Smart Chain یا BSC) فعالیت می‌کند. این صرافی در سپتامبر ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد و به سرعت به یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های دیفای در اکوسیستم بایننس تبدیل شد. پنکیک سواپ از مدل بازارساز خودکار (مکانیزم AMM) استفاده می‌کند و به کاربران امکان می‌دهد تا توکن‌های BEP-20 را با یکدیگر مبادله کنند.
یکی از مزایای اصلی پنکیک سواپ، هزینه‌های کارمزد پایین‌تر نسبت به شبکه اتریوم است که این امر باعث می‌شود معاملات در این صرافی ارزان‌تر و سریع‌تر انجام شود. پنکیک سواپ همچنین امکانات متنوعی مانند ییلد فارمینگ، استیکینگ، و لاتاری را به کاربران ارائه می‌دهد. کاربران می‌توانند با افزودن نقدینگی به استخرهای نقدینگی، توکن‌های CAKE را به عنوان پاداش دریافت کنند و از این طریق درآمد کسب کنند.
سوشی سواپ (SushiSwap)
صرافی سوشی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز است که در سال ۲۰۲۰ توسط دو فرد ناشناس با نام‌های مستعار Chef Nomi و 0xMaki راه‌اندازی شد. این صرافی در ابتدا بر بستر شبکه اتریوم فعالیت می‌کرد، اما اکنون از بیش از ۲۰ بلاکچین مختلف پشتیبانی می‌کند. سوشی سواپ نیز از مدل بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند و به کاربران امکان می‌دهد تا به صورت همتا به همتا به مبادله توکن‌های ERC-20 بپردازند.
یکی از ویژگی‌های برجسته سوشی سواپ، ارائه امکانات متنوعی مانند سواپ، استخر نقدینگی، فارمینگ و خرید کریپتو با ارز فیات است. این صرافی همچنین دارای توکن حاکمیتی خود به نام SUSHI است که به کاربران امکان می‌دهد در تصمیم‌گیری‌های مربوط به پروتکل شرکت کنند و از کارمزدهای معاملات بهره‌مند شوند. سوشی سواپ با ارائه امکانات پیشرفته و پشتیبانی از بلاکچین‌های متعدد، به یکی از گزینه‌های محبوب برای کاربران حرفه‌ای تبدیل شده است.
چالش‌ها و آینده صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز
پلتفرم‌های معامله ارز دیجیتال، هم صرافی‌های متمرکز و هم پلتفرم‌های دکس در آینده با چالش‌هایی مواجه خواهند شد. در این بخش قصد داریم این چالش‌ها را مرور کنیم.
چالش‌های پیش روی صرافی‌های متمرکز
صرافی‌های متمرکز با چندین چالش اساسی مواجه هستند که می‌تواند بر عملکرد و اعتماد کاربران به آن‌ها تأثیر بگذارد:
- امنیت و هک: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صرافی‌های متمرکز، خطر هک شدن است. به دلیل متمرکز بودن دارایی‌ها، این صرافی‌ها هدف جذابی برای هکرها هستند. تاریخچه‌ای از هک‌های بزرگ مانند Mt. Gox و Coincheck نشان می‌دهد که این خطرات واقعی و جدی هستند.
- مقررات و قوانین: صرافی‌های متمرکز باید با مقررات و قوانین مختلف در کشورهای مختلف سازگار شوند. این امر می‌تواند هزینه‌های عملیاتی را افزایش دهد و باعث پیچیدگی‌های قانونی شود.
چالش‌های پیش روی صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز نیز با چالش‌های خاص خود مواجه هستند که می‌تواند بر پذیرش و کارایی آن‌ها تأثیر زیادی بگذارد. این چالش‌ها عبارت‌اند از:
-
- نقدینگی پایین: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های صرافی‌های غیرمتمرکز، نقدینگی کمتر نسبت به صرافی‌های متمرکز است. این مسئله که در معایب دکس‌ها نیز به آن اشاره شد می‌تواند به یک چالش جدی برای کاربران این پلتفرم‌ها در آینده تبدیل شود.
- رابط کاربری پیچیده‌تر: استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز ممکن است برای کاربران تازه‌کار پیچیده‌تر باشد و نیاز به دانش فنی بیشتری داشته باشد. این موضوع می‌تواند مانعی برای پذیرش گسترده‌تر این صرافی‌ها باشد.
- چالش‌های فنی و امنیتی: اگرچه صرافی‌های غیرمتمرکز به دلیل عدم وجود نهاد مرکزی امنیت بیشتری دارند، اما همچنان با چالش‌های فنی و امنیتی مانند باگ‌های قراردادهای هوشمند و حملات سایبری مواجه هستند.
پیش‌بینی آینده صرافی‌های ارز دیجیتال
آینده صرافی‌های ارز دیجیتال، چه متمرکز و چه غیرمتمرکز، به شدت تحت تأثیر پیشرفت‌های تکنولوژیکی، تغییرات مقرراتی و نیازهای کاربران خواهد بود. برای اینکه این پلتفرم‌ها بتوانند با چالش‌های خود در آینده کنار بیایند باید به مواردی که در این بخش به آن اشاره می‌شود دقت بالایی کنند.
- افزایش امنیت: با توجه به اهمیت امنیت، انتظار می‌رود که صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز به طور مداوم در حال بهبود و ارتقاء سیستم‌های امنیتی خود باشند. استفاده از تکنولوژی‌های جدید مانند هوش مصنوعی و بلاکچین می‌تواند به افزایش امنیت کمک کند.
- پذیرش گسترده‌تر: با افزایش آگاهی و پذیرش ارزهای دیجیتال، انتظار می‌رود که تعداد کاربران صرافی‌های ارز دیجیتال افزایش یابد. این امر می‌تواند به افزایش نقدینگی و کاهش کارمزدها کمک کند.
- توسعه ابزارهای مالی جدید: صرافی‌های ارز دیجیتال به طور مداوم در حال توسعه و ارائه ابزارهای مالی جدید مانند قراردادهای آتی، استیکینگ و وام‌دهی هستند. این ابزارها می‌توانند به کاربران کمک کنند تا استراتژی‌های معاملاتی خود را بهبود بخشند و از فرصت‌های جدید بهره‌مند شوند.
- همگرایی صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز: ممکن است در آینده شاهد همگرایی بین صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز باشیم. برخی از صرافی‌های متمرکز ممکن است ویژگی‌های غیرمتمرکز را به پلتفرم‌های خود اضافه کنند و بالعکس. این همگرایی می‌تواند به کاربران امکان دهد تا از مزایای هر دو نوع صرافی بهره‌مند شوند.
در انتهای این بخش باید گفت آینده صرافی‌های ارز دیجیتال به شدت به توانایی آن‌ها در پاسخگویی به نیازهای کاربران و تطبیق آن‌ها با تغییرات بازار بستگی دارد. با توجه به پیشرفت‌های سریع در تکنولوژی و افزایش پذیرش ارزهای دیجیتال، انتظار می‌رود که این صرافی‌ها نقش مهمی در آینده مالی جهان ایفا کنند.
