شاخص ترس و طمع چیست و چه تاثیری در تحلیل بازار دارد؟

بازار کریپتو به نوسانات شدید و رفتارهای هیجانی شهرت دارد. ترس و طمع دو احساس قدرتمندی هستند که باعث تصمیم‌گیری‌های اشتباه عجله‌ای می‌شوند (مثل فروش هیجانی در زمان ترس یا خرید هیجانی در زمان طمع). شاخص ترس و طمع به ما هشدار می‌دهد که احساسات جمعی در چه وضعیتی قرار گرفته‌اند. در این مطلب در مورد این شاخص مهم در بازار کریپتو بیشتر توضیح می‌دهیم.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) معیاری برای سنجش احساسات حاکم بر بازار ارزهای دیجیتال است. این شاخص با یک عدد بین ۰ تا ۱۰۰ نشان می‌دهد که جو روانی بازار بیشتر تحت تأثیر ترس است یا طمع.

 مقادیر نزدیک به ۰ بیانگر ترس شدید (Extreme Fear) در میان سرمایه‌گذاران است؛ یعنی بدبینی و نگرانی زیادی وجود دارد و اکثر افراد نسبت به آینده قیمت‌ها نگران هستند. برعکس، اعداد نزدیک به ۱۰۰ نشان‌دهنده طمع شدید (Extreme Greed) است؛ به این معنی که خوش‌بینی افراطی و هیجان زیادی در بازار جریان دارد و ممکن است قیمت‌ها بیش از حد رشد کرده باشند.

این شاخص تلاش می‌کند حالت‌های روانی «ترس» و «طمع» را با داده‌های کمی و در قالب یک عدد ساده نمایش دهد تا معامله‌گران دید بهتری به وضعیت احساسی بازار پیدا کنند.

یکی از سرمایه‌گذاران معروف، وارن بافت می‌گوید: «بترسید زمانی که بازار طمع‌کار است و طمع‌کار باشید زمانی که بازار در حالت ترس است» این جمله به خوبی مفهوم شاخص ترس‌ و‌ طمع را توصیف می‌کند. هنگامی که همه طمع کرده‌اند و خوش ‌بینی بیش از حد دارند، احتمال شکل‌گیری حباب و اصلاح قیمت وجود خواهد داشت؛ از طرف دیگر هنگامی که همه ترسیده و بدبین شده‌اند، ممکن است قیمت‌ها کمتر از ارزش واقعی‌شان شده باشد.

شاخص ترس و طمع بیت کوین

مهم‌ترین شاخص ترس‌ و‌ طمع در فضای رمزارزها، شاخص ترس‌ و طمع بیت‌ کوین است. بیت‌ کوین بزرگ‌ترین ارز دیجیتال بازار است و نوسانات و احساسات کلی بازار کریپتو را رهبری می‌کند. به بیان دیگر، شاخص ترس و طمع بیت‌ کوین بازتاب‌دهنده‌ احساسات حاکم بر کل بازار ارزهای دیجیتال است؛ چون وقتی سرمایه‌گذاران نسبت به بیت‌ کوین ترس یا طمع زیادی نشان می‌دهند، معمولاً همین احساسات نسبت به سایر کوین‌ها نیز جریان دارد.

بنابراین وقتی از شاخص ترس و طمع صحبت می‌کنیم، اغلب منظور شاخص مربوط به بیت‌ کوین است که در سایت اصلی شاخص ترس و طمع بیت کوین هر روز به‌روزرسانی می‌شود و شرایط روانی بازار را نشان می‌دهد.

نحوه استفاده از شاخص ترس و طمع برای تحلیل بیت‌ کوین

معامله‌گران از شاخص ترس و طمع بیت ‌کوین به عنوان یک ابزار کمکی در تحلیل خود بهره می‌برند. برای مثال، فرض کنید قیمت بیت ‌کوین طی چند هفته افت شدیدی کرده و شاخص ترس‌ و‌ طمع به محدوده‌ ترس شدید (مثلاً حوالی ۱۰ یا ۱۵) سقوط کرده است؛ این وضعیت نشان می‌دهد که بسیاری از سرمایه‌گذاران وحشت کرده‌اند و در حال فروش دارایی‌های خود هستند.

یک تریدر باتجربه ممکن است این شرایط را به چشم فرصت ورود به بازار ببیند زیرا ترس بیش از حد می‌تواند به معنی فروش‌های افراطی و اشباع فروش باشد. در مقابل، اگر قیمت بیت‌ کوین مدت‌ها رشد کند و شاخص به محدوده‌ طمع شدید (مثلاً بالای ۸۰) رسیده باشد، نشان‌دهنده‌ خوش‌بینی و اشتیاق بیش از حد در بازار است؛ در این حالت یک تریدر محتاط احتمالاً سیگنال هشدار دریافت می‌کند که در بازار خطر اصلاح قیمت وجود دارد.

تفاوت شاخص ترس و طمع بیت کوین با سایر شاخص‌های تحلیل بازار

شاخص ترس و طمع یک نمایشگر احساسات و روانشناسی بازار است، در حالی که اغلب شاخص‌های دیگر بازار بر پایه داده‌های قیمتی یا حجم معاملات بنا شده‌اند. به عنوان مثال، اندیکاتورهایی مانند اندیکاتور RSI (شاخص قدرت نسبی) یا میانگین‌های متحرک، از فرمول‌های ریاضی برای پیش بینی قیمت استفاده می‌کنند و وضعیت فنی بازار را نشان می‌دهند.

شاخص ترس و طمع عوامل احساسی و روان‌شناختی را در نظر می‌گیرد و اطلاعاتی را نشان می‌دهد در نمودار قیمت به تنهایی قابل مشاهده نیست. به عبارتی دیگر، این شاخص مکمل تحلیل‌ تکنیکال و تحلیل فاندامنتال است تا بُعد روانی بازار را هم در تصمیم‌گیری دخیل کنیم.

برای مثال، ممکن است تمام اندیکاتورهای تکنیکال صعودی باشند اما شاخص ترس و طمع، طمع بیش از حد را نشان دهد. در این شرایط یک تحلیل‌گر باهوش با دیدن این وضعیت متوجه می‌شود که باید جانب احتیاط را رعایت کند. برعکس، در شرایطی که ابزارهای تکنیکال روند نزولی را نشان می‌دهند ولی شاخص ترس و طمع در ترس شدید است، شاید موقعیت برای یک استراتژی ترید خلاف جهت (Contrarian) مناسب باشد. پس تفاوت اصلی این شاخص با شاخص‌های دیگر در نوع داده‌های ورودی آن (احساسات به‌جای صرفاً قیمت) و نقشی است که در سنجش هیجانات بازار ایفا می‌کند.

نحوه اندازه گیری شاخص ترس و طمع

شاخص ترس و طمع کریپتو بر اساس ترکیبی از چند فاکتور مختلف محاسبه می‌شود که هر کدام بخشی از جو بازار را منعکس می‌کنند. هر روز داده‌های مربوط به این عوامل جمع‌آوری شده و تبدیل به یک امتیاز واحد (بین ۰ تا ۱۰۰) می‌شود. مهم‌ترین عواملی که در محاسبه این شاخص نقش دارند به شرح زیر هستند:

• نوسان قیمت (Volatility): میزان نوسانات و افت‌وخیزهای شدید قیمت بیت‌ کوین یکی از مولفه‌های کلیدی است.
• حجم معاملات و مومنتوم بازار(Market Momentum/Volume): در این بخش، حجم معاملات و شدت حرکت بازار بررسی می‌شود. مثلاً اگر حجم معاملات روزانه بیت ‌کوین بسیار بیشتر از میانگین ماهانه بوده و قیمت نیز روند صعودی قوی داشته باشد، این وضعیت حاکی از اشتیاق و طمع در بازار است.
• رسانه‌ها و ترندهای اجتماعی (Social Media Trends): احساسات کاربران در شبکه‌های اجتماعی (مثل توییتر) نیز در شاخص ترس و طمع اثرگذار است.
• نظرسنجی‌ها (Surveys): در برخی نسخه‌های شاخص ترس‌ و‌ طمع، از نتایج نظرسنجی مستقیم از معامله‌گران نیز استفاده می‌شود.
• سلطه بیت ‌کوین (Bitcoin Dominance): دامیننس بیت کوین یا سهم بازار بیت ‌کوین در مقایسه با کل بازار ارزهای دیجیتال نیز یک عامل تاثیرگذار است. اگر سلطه بیت‌کوین در حال افزایش باشد (یعنی سرمایه از بازار آلت ‌کوین‌ خارج می شود)، این وضعیت نشانه‌ ترس در بازار است.
• روندهای جستجو در اینترنت (Search Trends): آخرین فاکتور، داده‌های گوگل ترندز و حجم جستجوی کلمات کلیدی مرتبط با ارزهای دیجیتال است. برای مثال، افزایش ناگهانی جستجوی عباراتی مانند سقوط بیت‌ کوین، نشان‌دهنده نگرانی و ترس عمومی مردم است.

نحوه بررسی نمودار ترس و طمع

نمودار شاخص ترس و طمع، تغییرات این شاخص را در طول زمان نمایش می‌دهد. در این نمودار محور عمودی مقدار شاخص (از ۰ تا ۱۰۰) و محور افقی زمان را نشان می‌دهد (معمولاً بر حسب روز).

 نواحی مختلف این نمودار اغلب با رنگ‌ها یا برچسب‌ها مشخص می‌شوند تا به راحتی بتوان آن را بررسی کرد؛ برای مثال، ممکن است محدوده‌های ۰ تا ۲۴ (ترس شدید) با رنگ قرمز، ۲۵ تا ۴۹ (ترس) نارنجی، حدود ۵۰ (خنثی) زرد، ۵۱ تا ۷۴ (طمع) سبز کم‌رنگ و ۷۵ تا ۱۰۰ (طمع شدید) سبز پررنگ نمایش داده شوند.

این تقسیم‌بندی به ما کمک می‌کند با یک نگاه بفهمیم بازار در چه حالت روانی قرار دارد. برای بررسی نمودار، ابتدا تشخیص دهید شاخص در چه محدوده‌ای نوسان می‌کند و روند کلی آن صعودی است یا نزولی. آیا اخیراً شاخص در حال افزایش به سمت ناحیه طمع بوده یا افت کرده و وارد محدوده ترس شده است؟ پاسخ به این سؤالات دید اولیه‌ای از وضعیت فعلی می‌دهد.

نمودار ترس و طمع را می‌توان در پلتفرم‌های محبوبی مانند تریدینگ ویو (Trading View) و کوین مارکت کپ (CoinMarketCap) بررسی کرد که در ادامه توضیح می‌دهیم.

شاخص ترس‌ و‌ طمع در تریدینگ ویو

شاخص ترس و طمع در تریدینگ ویو به صورت یک اندیکاتور پیش‌فرض داخلی وجود ندارد. برای مشاهده این شاخص در TradingView، می‌توانید از اندیکاتورهای سفارشی (Custom Indicators) که توسط کاربران ساخته شده‌اند استفاده کنید.

برای این کار باید در بخش جستجوی اندیکاتورهای تریدینگ ‌ویو، عبارت Fear and Greed یا Crypto Fear & Greed Index را تایپ کنید. معمولاً چندین نتیجه ظاهر می‌شود که اسکریپت‌های منتشر شده توسط کاربران مختلف هستند. این اسکریپت‌ها به صورت خودکار داده‌های شاخص ترس‌ و‌ طمع روزانه (مثلاً از سایت‌های مرجع مانند Alternative.me) را دریافت کرده و در قالب یک نمودار در پنجره‌ اندیکاتور نمایش می‌دهند. شما می‌توانید یک اندیکاتور معتبر با امتیاز بالا را انتخاب کرده و به چارت خود اضافه کنید.

پس از اضافه کردن شاخص ترس و طمع به نمودار (برای مثال، نمودار قیمت بیت‌ کوین)، معمولاً یک پنجره جداگانه در زیر نمودار اصلی باز می‌شود که منحنی تغییرات شاخص ترس‌ و‌ طمع در طول زمان را نشان می‌دهد.

از آنجا که TradingView امکان شخصی‌سازی و ترکیب ده‌ها اندیکاتور را می‌دهد، برخی معامله‌گران حتی استراتژی‌های الگوریتمی بر پایه شاخص ترس و طمع تدوین کرده‌اند. مثلاً شرایطی تعریف می‌کنند که هر وقت شاخص به زیر ۲۰ رسید (ترس مفرط)، دستور خرید فعال شود و وقتی بالای ۸۰ رفت (طمع مفرط)، دستور فروش یا سیو سود به اجرا در بیاید. البته چنین استراتژی‌هایی نیز باید با دقت بررسی شده و در کنار سایر سیگنال‌ها استفاده شوند.

شاخص ترس و طمع در کوین مارکت کپ

یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای مشاهده لحظه‌ای شاخص ترس و طمع کریپتو، استفاده از نمودار این شاخص در وب ‌سایت کوین ‌مارکت‌ کپ است. کوین ‌مارکت ‌کپ شاخص ترس و طمع را به صورت روزانه در سایت خود نمایش می‌دهد.

وقتی وارد صفحه اصلی CoinMarketCap شوید، در قسمت بالای صفحه یا بخش «Market Indicators» می‌توانید مقدار به‌روز این شاخص را ببینید. برای جزئیات بیشتر، با جستجوی عبارت Fear and Greed Index در سایت، به صفحه اختصاصی این شاخص هدایت می‌شوید که اطلاعات کامل‌تری دارد.

در بخش شاخص ترس و طمع کوین ‌مارکت ‌کپ، عدد فعلی شاخص همراه با توصیف متناظر آن (مثلاً Fear یا Greed و غیره) درج می‌شود. علاوه بر آن، تاریخچه کوتاهی از مقادیر اخیر نیز در دسترس است؛ مثلاً اینکه شاخص دیروز، هفته قبل و ماه قبل چه عددی بوده است.

درنتیجه می‌توانید در یک نگاه، تغییرات احساسات را طی بازه‌های زمانی کوتاه ببینید. همچنین بالاترین و پایین‌ترین مقدار سالانه شاخص هم ذکر می‌شود که نشان می‌دهد در طی سال گذشته شدیدترین ترس و طمع چه زمانی رخ داده است. اگر به صفحه نمودار شاخص در کوین‌مارکت‌کپ بروید، یک نمودار تعاملی از تغییرات تاریخی شاخص ترس‌ و‌ طمع مشاهده می‌کنید که می‌توانید بازه زمانی آن را از یک هفته تا چند سال تنظیم کنید. این قابلیت به شما دید خوبی درباره چرخه‌های احساسات در بازار می‌دهد.

شاخص ترس‌ و‌ طمع چه تاثیری در تحلیل بازار دارد؟

شاخص ترس و طمع از آن جهت تاثیرگذار است که عملاً پالس روانی بازار را نشان می‌دهد. بسیاری از تریدرها و سرمایه‌گذاران احساسات جمعی را در تصمیمات خود دخیل می‌کنند؛ چرا که می‌دانند بازار در اثر هیجانات شدید ممکن است از منطق فاصله بگیرد.

ترس بیش از حد قیمت‌ها را پایین‌تر از ارزش ذاتی می‌برد و طمع بیش از حد نیز حباب قیمتی ایجاد می‌کند. بنابراین آگاهی از وضعیت این شاخص به یک معامله‌گر کمک می‌کند بر موج احساسات عمومی سوار نشود. برای مثال، در زمانی که شاخص ترس و طمع عددی بسیار پایین (مثلاً زیر ۲۰) را نشان می‌دهد و شاهد خبرهای منفی در بازار هستیم، معامله‌گران حرفه‌ای برخلاف جو ترس‌آلود عمل می‌کنند؛ یعنی به‌جای وحشت کردن، خونسرد می‌مانند و فرصت‌های پنهان را پیدا می‌کنند.

اگر بخواهیم یک مثال عملی بزنیم می‌توانیم به ماه مارس ۲۰۲۰ اشاره کنیم که هم ‌زمان با شیوع جهانی کرونا، بازار کریپتو ضربه سنگینی خورد و قیمت بیت ‌کوین طی چند روز بیش از ۵۰٪ سقوط کرد. در آن دوره، شاخص ترس و طمع به یکی از پایین‌ترین سطوح تاریخ خود رسید و عددی حوالی ۱۰ را نشان می‌داد که بیانگر ترس شدید و کم‌سابقه در میان سرمایه‌گذاران بود.

در این شرایط اکثر افراد در وحشت کامل اقدام به فروش دارایی‌های خود می‌کردند تا بیشتر ضرر نکنند. اما سرمایه‌گذارانی که برخلاف این احساس عمومی عمل کردند و در اوج ترس به صورت تدریجی بیت‌ کوین و سایر ارزها را خریدند، در ماه‌های بعد با بازگشت بازار سود خوبی کسب کردند.

جمع بندی

شاخص ترس و طمع یکی از ابزارهای جذاب و کاربردی در تحلیل بازار کریپتو است که بُعد احساسات و هیجانات را در نظر می‌گیرد. در این مقاله دیدیم که این شاخص چیست و چگونه از داده‌های مختلف (نوسانات، حجم معاملات، شبکه‌های اجتماعی، دامیننس و ترندهای گوگل) بهره می‌برد تا یک عدد قابل فهم ارائه دهد. با شاخص ترس‌ و‌ طمع می‌توان شرایط بازار را رصد کرد و فرصت‌های خوبی برای کسب سود به دست آورد.

شاخص ترس‌ و‌ طمع را می‌توان یک ابزار ساده اما قدرتمند دانست که مفهوم مهمی را یادآوری می‌کند: در بازارهای مالی، احساسات جمعی نقش بزرگی بازی می‌کنند. با دنبال کردن مستمر این شاخص و شناخت روندهای آن، می‌توانید به یک معامله‌گر باهش و موفق‌ در بازار پرنوسان ارزهای دیجیتال تبدیل شوید.