ارز فیات (Fiat Currency) نوعی پول است که ارزش آن توسط دولت‌ها تعیین و کنترل می‌شود و پشتوانه‌ای مانند طلا یا نقره ندارد. این ارز از طریق اعتبار و اعتماد مردم به دولت و اقتصاد کشورها ارزش پیدا می‌کند و در معاملات روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرد. ازهای دیجیتال بر پایه فناوری بلاک چین و سیستم‌های غیرمتمرکز ایجاد شده‌اند و ارزش آن‌ها معمولاً توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا بررسی کنیم ارز فیات چیست و تفاوت‌های آن با ارز دیجیتال را شرح دهیم.
ارز فیات (Fiat Currency) چیست؟
ارز فیات نوعی پول است که تنها بر اساس اعتماد مردم به دولت و اقتصاد کشور ارزش پیدا می‌کند و در سیستم‌های مالی سنتی به عنوان پول رایج استفاده می‌شود. برخلاف گذشته که ارزش ارزها بر اساس ارزش ذاتی فلزات گرانبها تعیین می‌شد، ارزهای فیات هیچ پشتوانه فیزیکی ندارند و تنها به عنوان وسیله‌ای برای مبادلات اقتصادی عمل می‌کنند.
یکی از ویژگی‌های اصلی ارز فیات این است که توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کنترل و تنظیم می شود. این نهادها می‌توانند با چاپ پول بیشتر، حجم پول در گردش را افزایش دهند که منجر به تورم خواهد شد. همچنین، سیاست‌های پولی مانند تعیین نرخ بهره نیز بر ارزش ارز فیات تأثیر می‌گذارد. ارزهایی مانند دلار آمریکا، یورو و ین ژاپن نمونه‌هایی از ارزهای فیات هستند که در سطح جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مزیت ارز فیات این است که به راحتی توسط دولت‌ها مدیریت می‌شود و برای تسهیل مبادلات اقتصادی و ثبات اقتصادی نقش مهمی ایفا می‌کند. با این حال، یکی از مشکلات ارز فیات خطر تورم بالا یا حتی فروپاشی ارزش آن در صورت بروز بحران‌های اقتصادی شدید است.
پشتوانه ارز فیات چیست؟
در گذشته، ارزش ارزها با استاندارد طلا یا نقره تعیین می‌شد، به این معنا که هر واحد ارز قابل تبدیل به مقدار مشخصی طلا یا نقره بود. اما با گذشت زمان، بسیاری از کشورها از این سیستم فاصله گرفتند و ارزهای فیات را معرفی کردند که ارزش آن به میزان تقاضا، عرضه و تصمیمات پولی بانک‌های مرکزی بستگی دارد.
پشتوانه ارز فیات به سیاست‌های پولی و مالی دولت‌ها و بانک‌های مرکزی متکی است. این نهادها با تنظیم نرخ بهره و کنترل چاپ پول ارزش پول را حفظ و تورم را مدیریت کنند. در عین حال، اگر اعتماد عمومی به دولت یا اقتصاد کاهش پیدا کند، ارزش ارز فیات نیز کمتر می‌شود. بنابراین، پشتوانه اصلی ارز فیات اعتماد به ثبات اقتصادی و مدیریت هوشمندانه سیاست‌های پولی است که به کمک آن دولت‌ها توانایی کنترل تورم و حفظ ارزش پول را تضمین می‌کنند.
مزایا و معایب استفاده از ارز فیات چیست؟
ارزهای فیات هم به‌صورت اسکناس و هم به صورت دیجیتالی موجود هستند و پشتوانه فیزیکی ندارند. در ادامه بررسی می‌کنیم مزایا و معایب استفاده از ارز فیات چیست و این ارزها چه ویژگی‌هایی دارند.
مزایای استفاده از ارز فیات
مزایای استفاده از ارز فیات به شرح زیر هستند:
تحت کنترل دولت‌ها و بانک‌های مرکزی
یکی از مزایای اصلی ارز فیات این است که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی می‌توانند به‌راحتی بر عرضه و تقاضای پول نظارت داشته باشند و از ابزارهایی مانند نرخ بهره برای کنترل شرایط اقتصادی استفاده کنند. این قابلیت به دولت‌ها کمک می‌کند تا سیاست‌های مالی مناسب برای مقابله با بحران‌های اقتصادی تدوین کنند.
انعطاف‌پذیری
ارز فیات انعطاف‌پذیری بالایی دارد. دولت‌ها می‌توانند در شرایط بحرانی مانند رکود اقتصادی با چاپ پول جدید به تحریک اقتصاد کمک کنند. این ویژگی در زمان بحران‌های مالی مفید است.
سهولت استفاده و حمل‌ونقل
ارز فیات به دلیل ماهیت فیزیکی و دیجیتالی خود، کاربرد ساده‌ای دارد. در معاملات روزمره می‌توان به‌راحتی از اسکناس یا کارت‌های اعتباری استفاده کرد و همچنین امکان انتقال الکترونیکی پول نیز با این ارزها وجود دارد.
پذیرش جهانی
ارزهای فیات مانند دلار آمریکا و یورو در سراسر جهان پذیرفته شده‌اند. این مسئله امکان انجام مبادلات بین‌المللی و تجارت جهانی را بسیار آسان‌تر می‌کند و نیاز به تبدیل مداوم پول را کاهش می‌دهد.
ثبات نسبی
در مقایسه با ارزهای دیجیتال که نوسانات قیمت شدیدی دارند، ارزهای فیات معمولاً از ثبات بیشتری برخوردار هستند. این ثبات نسبی باعث می‌شود که ارز فیات وسیله‌ای مناسب برای ذخیره ارزش و انجام معاملات اقتصادی باشد.
معایب استفاده از ارز فیات
معایب استفاده از ارز فیات به شرح زیر است:
خطر تورم
یکی از مشکلات اصلی ارز فیات این است که دولت‌ها می‌توانند بیش از حد پول چاپ کنند که باعث بالا رفتن تورم می‌شود. زمانی که حجم پول در گردش بیشتر از مقدار کالاها و خدمات موجود در اقتصاد باشد، قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند و ارزش پول کم می‌شود. نمونه‌های زیادی از تورم‌های شدید در کشورهای زیمبابوه و ونزوئلا را شاهد هستیم که در نتیجه چاپ بی‌رویه پول اتفاق افتاده‌اند.
وابستگی به دولت‌ها و سیاست‌های مالی
ارزش ارز فیات به تصمیمات دولت‌ها و بانک‌های مرکزی وابسته است. اگر دولتی سیاست‌های مالی نادرست اتخاذ کند یا اعتماد عمومی به مدیریت اقتصادی کاهش یابد، ارزش ارز فیات پایین می‌آید
عدم وجود پشتوانه فیزیکی
برخلاف ارزهای مبتنی بر طلا و نقره که ارزش ذاتی داشتند، ارز فیات هیچ پشتوانه فیزیکی ندارد. ارزش ارزهای فیات تنها به اعتماد عمومی و توانایی دولت در مدیریت اقتصاد وابسته است. در صورتی که این اعتماد از بین برود، ارزش پول به‌سرعت کم می‌شود.
تفاوت ارز دیجیتال و ارز فیات چیست؟
احتمالا این سوال برای شما هم پیش آمده که تفاوت ارز دیجیتال و ارز فیات چیست؟ ارزهای دیجیتال در سال ۲۰۰۹ با معرفی بزرگترین آن‌ها، یعنی بیت کوین وارد بازار مالی شدند. ارز فیات و ارز دیجیتال کاربردهای مختلفی در اقتصاد جهانی دارند. هرکدام از این دو نوع ارز ویژگی‌های خود را دارند و متفاوت هستند. در ادامه ۶ تفاوت ارز دیجیتال و ارز فیات را بررسی می‌کنیم.
۱. پشتوانه و اعتبار
همانطور که پیشتر هم اشاره کردیم، ارز فیات پشتوانه فیزیکی مانند طلا یا نقره ندارد و ارزش آن بر اساس اعتماد مردم به دولت و نهادهای اقتصادی کشور تعیین می‌شود. در حقیقت، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی ارزش ارز فیات را با کنترل و تنظیم حجم پول در گردش و سیاست‌های مالی مدیریت می‌کنند. به عبارتی، ارز فیات به توانایی دولت‌ها در حفظ ثبات اقتصادی و مدیریت هوشمندانه پولی وابسته است.
ارز دیجیتال در فناوری بلاک چین فعالیت دارد و معمولاً هیچ نهاد مرکزی مانند دولت یا بانک مرکزی پشتوانه آن‌ها نیست. عملکرد ارز دیجیتال مبتنی بر الگوریتم‌های رمزنگاری شده است و ارزش آن توسط عرضه و تقاضا در بازار آزاد تعیین می‌شود. برای ارزهای دیجیتال، اعتماد به فناوری و شبکه بلاک چین به‌جای نهادهای دولتی مهم‌ترین عامل ارزش‌گذاری است.
۲. تمرکز
ارز فیات متمرکز است و توسط دولت‌ها و بانک‌های مرکزی هر کشور کنترل می‌شود. این نهادها مسئول تنظیم عرضه پول، کنترل نرخ تورم و مدیریت نرخ بهره هستند. بانک‌های مرکزی می‌توانند به دلایل اقتصادی مانند مبارزه با رکود یا کنترل تورم، اقدام به چاپ پول یا کاهش عرضه آن کنند.
ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند و هیچ نهاد مرکزی بر آن‌ها نظارت ندارد. این ارزها توسط شبکه‌های غیرمتمرکز از کاربران و رایانه‌ها (ماینرها) مدیریت می‌شوند که تراکنش‌ها را تایید و به شبکه بلاک چین اضافه می‌کنند. غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال یکی از دلایل محبوبیت آن‌ها است، زیرا افراد می‌توانند به‌صورت مستقیم و بدون واسطه معاملات را انجام دهند.
۳. کنترل و محدودیت عرضه
یکی از ویژگی‌های مهم ارز فیات این است که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی می‌توانند حجم پول را در اقتصاد افزایش یا کاهش دهند. درنتیجه می‌توانند در شرایط بحرانی مانند رکود اقتصادی با چاپ پول جدید به تغییر روند اقتصادی کمک کنند. البته این موضوع منجر به تورم هم می‌شود.
از طرف دیگر، ارزهای دیجیتال عرضه محدودی دارند. برای مثال، تعداد کل بیت کوین‌هایی که می‌توان استخراج کرد، به ۲۱ میلیون واحد محدود است و پس از آن امکان ایجاد بیت کوین‌های جدید وجود نخواهد داشت. این عرضه محدود به جلوگیری از تورم ارزهای دیجیتال کمک می‌کند و به‌نوعی ارزش آن‌ها را به دلیل کمیابی بالا نگه می‌دارد.
۴. امنیت تراکنش‌ها
در ارز فیات، تراکنش‌ها معمولاً از طریق سیستم‌های بانکی و مالی انجام می‌شوند که تحت نظارت دولت‌ها و بانک‌های مرکزی قرار دارند. این سیستم‌ها از پروتکل‌های امنیتی پیچیده برای حفاظت از داده‌ها و اطلاعات تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. با این حال، تراکنش‌های بانکی همچنان در برابر تهدیدهای هک و تقلب آسیب‌پذیر هستند و اطلاعات کاربران ممکن است به سرقت برود.
اما ارزهای دیجیتال از فناوری بلاک چین استفاده می‌کنند که یک سیستم امن و غیرمتمرکز است. بلاک چین از الگوریتم‌های رمزنگاری پیچیده استفاده می‌کند و تراکنش‌ها را به‌شکل ایمن و تغییرناپذیر ثبت خواهد کرد. هر تراکنش در یک بلوک قرار می‌گیرد و به زنجیره‌ای از بلوک‌های قبلی اضافه می‌شود، که این ساختار امنیت بالایی را تضمین می‌کند. با این حال، هر کیف پول دیجیتال نیز در برابر هک و سرقت‌های اینترنتی آسیب‌پذیر است و کاربران باید از روش‌های ایمن‌سازی، مانند احراز هویت دو عاملی (2FA)، برای افزایش امنیت کیف‌پول‌های خود استفاده کنند.
۵. نوسانات قیمت
ارز فیات در مقایسه با ارزهای دیجیتال ثبات قیمتی بیشتری دارد. با وجود اینکه ارزش ارز فیات ممکن است تحت تاثیر تورم یا بحران‌های اقتصادی کاهش پیدا کند، اما به دلیل پشتیبانی دولت و سیاست‌های مالی بانک‌های مرکزی، قیمت ارزهای فیات نسبت به ارزهای دیجیتال کمتر نوسان دارد.
قیمت ارزهای دیجیتال به‌شدت نوسان دارد. ارزش ارزهای دیجیتال به عوامل مختلفی مانند تقاضا، اخبار مربوط به فناوری بلاک چین و تصمیمات دولت‌ها برای پذیرش یا ممنوعیت آن‌ها بستگی دارد. نوسانات بالای قیمت ارزهای دیجیتال هم فرصت‌های سودآوری ایجاد می‌کند و هم به‌عنوان یک ریسک بزرگ برای سرمایه‌گذاران مطرح است.
۶. میزان پذیرش در معاملات روزمره
ارز فیات در تمام کشورهای جهان به‌عنوان پول قانونی پذیرفته می‌شود و برای انجام معاملات روزمره، خرید و فروش، پرداخت خدمات و سایر نیازهای اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین دولت‌ها و نهادهای مختلف مانند بانک‌ها و موسسات مالی از ارز فیات به عنوان یک واسطه برای تسهیل معاملات استفاده می‌کنند.
ارزهای دیجیتال هنوز در معاملات روزمره پذیرفته نشده‌اند. اگرچه در برخی از کشورها و فروشگاه‌های آنلاین امکان پرداخت با ارزهای دیجیتال وجود دارد، اما در بیشتر کشورها این ارزها پول قانونی نیستند. علاوه بر این، سرعت انجام تراکنش‌ها در برخی از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین به دلیل پیچیدگی شبکه نسبتاً پایین است که باعث می‌شود کمتر برای کاربردهای روزمره استفاده شوند.
در جدول زیر، تفاوت‌های بین ارز دیجیتال و ارز فیات را بررسی کرده‌ایم:
| ویژگی | ارز دیجیتال | ارز فیات |
| پشتوانه | بدون پشتوانه فیزیکی | پشتوانه دولتی |
| کنترل و نظارت | غیرمتمرکز | متمرکز |
| شکل فیزیکی | دیجیتالی | فیزیکی و دیجیتالی |
| عرضه | محدود | نامحدود |
| امنیت تراکنش‌ها | بالا با استفاده از فناوری بلاک چین | امنیت وابسته به سیستم‌های بانکی |
| پذیرش جهانی | محدود | پذیرفته شده به عنوان پول رسمی در تمام کشورها |
| نوسانات قیمتی | نوسانات بالا | پایدار و نوسانات پایین |
| وابستگی به نهادها | مستقل از نهادهای مالی و دولت‌ها | وابسته به دولت‌ها و نهادهای مالی |
| کاربرد در معاملات | محدود به معاملات خاص و آنلاین | کاربردی در تمام معاملات روزمره |
| زمان تراکنش | بستگی به شبکه تراکنش دارد. | کندتر از ارزهای دیجیتال |
آیا پایان ارزهای فیات با گسترش ارزهای دیجیتال سر رسیده است؟
ارزهای دیجیتال با رشد خود در دهه گذشته به یک بخش مهم از نظام مالی جهانی تبدیل شده‌اند و سوالاتی را در مورد آینده ارزهای فیات مطرح کرده‌اند. با این حال، پایان ارزهای فیات به نظر نمی‌رسد که به زودی رخ دهد، زیرا این دو نوع ارز نقش‌های مختلفی در اقتصاد ایفا می‌کنند. ارزهای فیات، با پشتیبانی دولت‌ها و بانک‌های مرکزی، همچنان ابزار اصلی انجام معاملات روزمره و مدیریت سیستم‌های مالی و اقتصادی جهانی هستند. ثبات نسبی ارزهای فیات و پذیرش گسترده آن‌ها در سراسر جهان از جمله دلایلی است که همچنان جایگاه ارزهای فیات را مستحکم نگه می‌دارد.
ارزهای دیجیتال با ویژگی‌هایی همچون غیرمتمرکز بودن و امنیت بالا بهره توانسته‌اند در برخی حوزه‌ها به عنوان جایگزینی برای ارزهای سنتی مطرح شوند. اما نوسانات قیمتی شدید، محدودیت‌های قانونی و مشکلات مربوط به پذیرش عمومی این ارزها مانع از جایگزینی کامل آن‌ها با ارزهای فیات شده است. بنابراین، به نظر می‌رسد که در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، ارزهای فیات و دیجیتال هم‌زمان در کنار یکدیگر وجود خواهند داشت. در حالی که ارزهای دیجیتال با گسترش بیشتر خود ممکن است بخشی از بازارهای مالی را تغییر دهند، اما پایان ارزهای فیات به‌عنوان ابزار اصلی معاملات مالی هنوز محتمل به نظر نمی‌رسد.
