چگونه بفهمیم یک ارز دیجیتال اسکم است؟ معرفی ۱۰ روش تشخیص توکن اسکم
ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر فرصت‌های سرمایه‌گذاری سودآوری ایجاد کرده‌اند، اما با پیشرفت آنها هم‌زمان عرصه‌ای برای کلاهبرداری‌های جدید نیز فراهم شده است. متأسفانه افراد سودجو با سوءاستفاده از ناآگاهی یا طمع سرمایه‌گذاران، پروژه‌هایی راه‌اندازی می‌کنند که در واقع هیچ ارزش واقعی ندارند. طبق گزارش‌ها، از ابتدای سال ۲۰۲۱ بیش از ۱ میلیارد دلار ارز دیجیتال توسط کلاهبرداران به سرقت رفته است. در چنین فضایی، مخصوصاً برای سرمایه‌گذاران مبتدی، تشخیص توکن اسکم برای سرمایه گذاران بسیار مهم است تا بتوانند از سرمایه خود محافظت کنند. در این مطلب، ۱۰ روش مهم برای تشخیص پروژه‌های اسکم (کلاهبرداری) در دنیای ارز دیجیتال را معرفی می‌کنیم.
معرفی ۱۰ روش تشخیص توکن اسکم
در ادامه با ما همراه باشید تا ۱۰ روش تشخیص توکن اسکم را معرفی کنیم.
۱. بررسی قرارداد هوشمند ارز در سایت‌های معتبر
یکی از روش‌های مهم برای تشخیص توکن اسکم، بررسی دقیق قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) توکن‌هاست. این قراردادها تعیین‌کننده عملکرد و ویژگی‌های یک توکن هستند و می‌توانند نشان‌دهنده نیت واقعی توسعه‌دهندگان باشند. وقتی قرارداد را بررسی کنید و فانکشن بدی به دست آورید آن ارز ۱۰۰٪ اسکم هست و اصلا نیازی نیست معیارهای دیگر را بررسی کنید.
قراردادهای هوشمند مجموعه‌ای از کدها هستند که رفتار یک توکن را مشخص می‌کنند. برخی از این قراردادها ممکن است شامل توابع مخربی باشند که به توسعه‌دهندگان امکان می‌دهد کنترل کامل بر توکن داشته باشند یا حتی مانع فروش آن توسط کاربران شوند. یکی از این توابع مخرب، Honeypot نام دارد که به‌واسطه آن، کاربران می‌توانند توکن را خریداری کنند، اما در هنگام فروش با مشکل روبرو می‌شوند و عملاً قادر به فروش توکن نیستند.
چگونه قراردادهای هوشمند توکن را بررسی کنیم؟
برای بررسی قراردادهای هوشمند و اطمینان از عدم وجود توابع مخرب، می‌توانید از ابزارها و وب‌سایت‌های تخصصی استفاده کنید. این ابزارها با تحلیل کد قرارداد، اطلاعات مفیدی درباره امنیت و قابلیت اعتماد توکن ارائه می‌دهند. در ادامه چند ابزار مفید را معرفی می‌کنیم:
- GoPlusLabs: این وب‌سایت امکان بررسی توکن‌ها قبل از خرید و شناسایی توکن‌های اسکم را به شما می‌دهد. با وارد کردن آدرس قرارداد توکن موردنظر، می‌توانید از وجود یا عدم وجود توابع مشکوک مطلع شوید.
- Token Sniffer: این ابزار به شما کمک می‌کند تا قراردادهای هوشمند را بررسی کنید و شباهت‌های آنها را با قراردادهای مخرب شناخته شده بیابید. همچنین، اطلاعاتی درباره نقدینگی و مالکیت توکن ارائه می‌دهد.
- BSC Check: این وب‌سایت مخصوص بررسی توکن‌های شبکه بایننس اسمارت چین (BEP-20) است و اطلاعات جامعی درباره امنیت و اعتبار توکن‌ها ارائه می‌دهد.
۲. وعده سودهای تضمینی و نجومی
یکی از واضح‌ترین نشانه‌های یک پروژه اسکم، وعده بازدهی بسیار بالا و بدون ریسک در مدت کوتاه است. اگر دیدید یک توکن یا طرح سرمایه‌گذاری مدعی است که سرمایه شما را با سود ثابت و تضمینی چندبرابر می‌کند، باید به شدت مشکوک شوید.
در دنیای واقعی هیچ سرمایه‌گذاری بدون ریسک و با سود قطعی وجود ندارد؛ سودهای نجومی معمولاً با ریسک‌های نجومی همراه هستند. بیت کانکت (BitConnect) نمونه‌ای از این دست است. این پروژه در سال ۲۰۱۷ با وعده‌ی سود روزانه حدود ۱٪ (معادل بیش از ۳۰٪ در ماه) سرمایه‌گذاران زیادی را جذب کرد.
بیت‌کانکت یک طرح کلاهبرداری پانزی بود که سود کاربران قدیمی را از پول کاربران جدید پرداخت می‌کرد. در نهایت پس از فروپاشی آن در سال ۲۰۱۸، مشخص شد بیش از ۲ میلیارد دلار از سرمایه مردم نابود شده است. منابع معتبر تأکید کرده‌اند که مهم‌ترین نشانه پروژه‌هایی شبیه بیت‌کانکت همین وعده سودهای بالا و تضمینی در مدت کوتاه است.
بنابراین هر پروژه‌ای که چنین ادعاهایی داشت، باید به دیده تردید به آن نگاه کرد. به یاد داشته باشید: «اگر چیزی بیش از حد خوب به نظر می‌رسد، احتمالاً واقعی نیست»
۳. عدم شفافیت در تیم و اطلاعات پروژه
شفافیت یکی از پایه‌های اصلی اعتماد در هر پروژه سرمایه‌گذاری است. پروژه‌های معتبر اطلاعات روشنی درباره تیم توسعه‌دهنده، مشاوران، نشانی شرکت، وایت پیپر و مدل کسب‌وکار خود ارائه می‌دهند. در مقابل، کلاهبرداران سعی می‌کنند در هاله‌ای از ابهام باقی بمانند.
اگر نتوانستید به‌راحتی بفهمید چه کسانی توسعه دهنده یک توکن هستند یا شرکت مربوطه در کجا ثبت شده است، احتمالا باید دنبال یک پرچم قرمز بگردید.
بسیاری از پروژه‌های اسکم با تیم‌های ناشناس یا هویت‌های جعلی فعالیت می‌کنند تا در صورت آشکار شدن کلاهبرداری، ردی از خود بر جا نگذارند. برای یک سرمایه‌گذار مبتدی، روبرو شدن با پروژه‌ای که اعضای تیم آن مشخص نیستند یا رزومه معتبری ندارند باید کافی باشد تا از آن فاصله بگیرد.
نمونه واقعی چنین پروژه‌هایی توکن بازی اسکویید (Squid Game) است. توکن SQUID که بر موج محبوبیت سریال «بازی مرکب» سوار شد، مثالی گویا از نبود شفافیت تیمی است. توسعه‌دهندگان این توکن کاملاً ناشناس بودند و هیچ ارتباط رسمی با سازندگان سریال نداشتند. با این حال، در مدت کوتاهی با تبلیغات اینترنتی، قیمت توکن را هزاران درصد بالا بردند. سپس در یک اقدام ناگهانی تمامی نقدینگی را از صرافی خارج کرده و فرار کردند؛ رویدادی که به آن راگ پول (Rug Pull) گفته می‌شود. طبق گزارش‌ها، خالقان گمنام این توکن حدود ۲.۵ میلیون پوند از سرمایه مردم را به جیب زدند و ناپدید شدند.
۴. فشار برای سرمایه‌گذاری سریع
اگر پروژه‌ای شما را تحت فشار قرار داد که «هرچه زودتر» سرمایه‌گذاری کنید، احتمالاً قصد فریب شما را دارد. یکی از راهکارهای تشخیص توکن اسکم این است که کلاهبرداران با ایجاد حس اضطرار و ترس از دست دادن فرصت یا فومو (FOMO) سعی می‌کنند شما را به تصمیم عجولانه وادار کنند.
برای مثال ممکن است بگویند فروش توکن در مرحله پیش عرضه فقط چند روز باز است یا ظرفیت محدودی دارد. یا ادعا کنند که اگر الآن نخرید، سود کلانی را از دست خواهید داد. این تاکتیک در بسیاری از طرح‌های هرمی و ICOهای جعلی دیده شده است. پروژه PlexCoin در سال ۲۰۱۷ وعده بازده ۱۳ برابر در یک ماه داد و با تبلیغات شدید، هزاران نفر را ترغیب کرد فوراً در عرضه اولیه سکه آن شرکت کنند. عجله و هیجان کاذب باعث شد افراد زیادی بدون تحقیق کافی سرمایه‌گذاری کنند و در نهایت PlexCoin توسط SEC به عنوان کلاهبرداری متوقف شد.
۵. دریافت پیشنهادهای ناخواسته در شبکه‌های اجتماعی یا ایمیل
یکی دیگر از روش‌های معمول کلاهبرداران کریپتو، ارسال پیشنهاد سرمایه‌گذاری ناخواسته برای افراد است. مثلاً ممکن است در تلگرام یا اینستاگرام پیامی از فردی ناشناس دریافت کنید که یک توکن جدید را با آب و تاب معرفی کرده و شما را دعوت به سرمایه‌گذاری کند یا ایمیلی داشته باشید که شما را برنده قرعه‌کشی رمزارز معرفی کند.
حقیقت این است که پروژه‌های معتبر این‌گونه در پی جذب سرمایه‌گذار نیستند و هیچ وقت بی‌دلیل به شما پیام خصوصی نمی‌دهند. کلاهبرداران از بستر شبکه‌های اجتماعی و ایمیل برای پیدا کردن طعمه‌های خود استفاده می‌کنند. آنها ممکن است با پروفایل‌های جعلی (حتی گاهی با جعل هویت افراد مشهور حوزه کریپتو) به شما نزدیک شوند و پیشنهادهای خیلی وسوسه انگیر بدهند.
اگر چنین پیام‌های ناخواسته این‌چنینی مشاهده کردید، بسیار محتاط باشید. همان‌طور که کارشناسان توصیه می‌کنند: اگر در شبکه‌های اجتماعی، ایمیل یا چت خصوصی پیشنهادی برای سرمایه‌گذاری دریافت کردید، قبل از هر اقدام، حتماً تحقیق کنید.
اغلب این پیام‌ها بخشی از یک عملیات فیشینگ یا طرح هرمی هستند. برای نمونه، در سال ۲۰۲۱ کمیسیون تجارت فدرال (FTC) اعلام کرد که حدود نیمی از کلاهبرداری‌های رمزارزی گزارش‌شده در آن سال، از طریق شبکه‌های اجتماعی آغاز شده‌اند.
بنابراین، هر وقت بدون اینکه خودتان پیگیر باشید، کسی در اینترنت به شما پیشنهاد سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال داد، احتمال اسکم بودن قضیه بسیار بالاست. در چنین مواقعی، از پاسخ دادن یا کلیک روی لینک‌های ارسال شده خودداری کرده و به‌جای آن، درباره آن پروژه در منابع معتبر جستجو کنید.
۶. وعده‌های پول رایگان یا طرح‌های «دوبرابر کردن» پول
چه کسی از پول رایگان بدش می‌آید؟ کلاهبرداران از همین نقطه ضعف استفاده می‌کنند و با پیشنهادهایی وسوسه‌انگیز مدعی می‌شوند که بدون زحمت می‌توانید پولدار شوید.
مثلاً ممکن است بگویند مقداری ارز دیجیتال رایگان به شما تعلق گرفته یا اگر مقداری رمزارز بفرستید، دو برابر آن را برمی‌گردانند. این ترفند سال‌هاست در حوزه ارز دیجیتال رواج دارد. هیچ پروژه معتبری بدون دلیل به شما پول رایگان نمی‌دهد و اگر کسی چنین پیشنهادی داد، مطمئن باشید که نقشه‌ای در سر دارد.
در جولای ۲۰۲۰، هکرها حساب‌های توییتر چندین فرد مشهور از جمله ایلان ماسک، بیل گیتس و اوباما را هک کرده و پیامی منتشر کردند مبنی بر اینکه هر کس مقداری بیت کوین به یک آدرس بفرستد، دو برابر آن را دریافت خواهد کرد.
طی چند ساعت، صدها نفر فریب این پیام را خوردند و بیش از ۱۰۰ هزار دلار بیت کوین برای هکرها ارسال کردند و البته هیچ چیز عایدشان نشد.
۷. استفاده از تأییدیه‌ها یا تبلیغات جعلی توسط افراد مشهور
کلاهبرداران برای جلب اعتماد قربانیان، گاهی به نام افراد مشهور یا سازمان‌های معتبر متوسل می‌شوند. ممکن است یک پروژه اسکم ادعا کند که مثلاً توسط ایلان ماسک تأیید شده یا با شرکت معتبری شریک است، در حالی که این ادعا واقعیت ندارد.
سرمایه‌گذاران تازه‌کار وقتی نام یک سلبریتی یا برند بزرگ را می‌شنوند، گارد دفاعی‌شان پایین می‌آید و راحت‌تر اعتماد می‌کنند. اما باید هوشیار بود، هر ادعای مربوط به حمایت افراد مشهور را از منابع رسمی آن فرد یا سازمان راستی‌آزمایی کنید.
علاوه بر مواردی که کلاهبرداران صرفاً اسم می‌آورند، بعضی اوقات خود افراد مشهور نیز (خواسته یا ناخواسته) در دام پروژه‌های اسکم می‌افتند و آنها را تبلیغ می‌کنند. نمونه معروف، پروژه Centra Tech در سال ۲۰۱۷ است. این شرکت یک ICO راه‌اندازی کرد و مدعی شد کارت‌های اعتباری مخصوصی دارد که با ویزا و مسترکارت همکاری می‌کند.
آنها برای جلب اعتماد، از فلوید می‌ودر (بوکسور مشهور) و DJ خالد به عنوان حامی تبلیغاتی استفاده کردند و پروژه سروصدای زیادی به پا کرد؛ اما در واقع کل این پروژه ساختگی و کلاهبرداری بود.
تیم Centrra Tech حتی یک مدیرعامل جعلی با عکس و نام دروغین ساخته بود و هیچ توافقی با Visa یا MasterCard نداشت. در نهایت این کلاهبرداری ۲۵ میلیون دلاری افشا شد و بنیان‌گذاران آن دستگیر و محکوم شدند. این داستان هشداری جدی است که حتی وجود چهره‌های مشهور تضمین‌کننده صحت یک پروژه نیست. چه بسا افراد مشهور هم فریب بخورند یا صرفاً به‌خاطر پول یک پروژه را تبلیغ کنند بدون اینکه خودشان از باطن آن خبر داشته باشند.
۸. پلتفرم‌های غیرقانونی و فاقد نظارت
محل معامله یا خدماتی که یک پروژه توکن ارائه می‌دهد نیز می‌تواند نشانه‌ای از کلاهبرداری یا سلامت آن باشد. پروژه‌های معتبر غالباً از صرافی‌ها و پلتفرم‌های قانونی برای عرضه توکن خود استفاده می‌کنند یا حداقل سازوکار شفاف برای معاملات دارند.
اگر متوجه شدید یک توکن تنها در وب‌سایت خود پروژه قابل خرید و فروش است و هیچ صرافی معتبری آن را فهرست نکرده، احتیاط کنید. برخی کلاهبرداران، صرافی‌ها یا پلتفرم‌های اختصاصی راه می‌اندازند که خارج از هرگونه مجوز و نظارت قانونی عمل می‌کند.
سرمایه‌گذاری و معامله در این پلتفرم‌های بی‌نام و نشان ریسک بسیار بالایی دارد، چرا که هر لحظه ممکن است صاحبان سایت پول شما را بردارند و سایت را ببندند. برای مثال، در سال‌های اخیر چندین صرافی رمزارز غیرمجاز (مانند Thodex در ترکیه یا MTGOX) ناگهان فعالیت خود را متوقف کردند و سرمایه کاربران به باد رفت.
البته حتی صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) معتبر مانند پنکیک سواپ نیز نظارت کمتری بر توکن‌های لیست شده دارند. به همین دلیل پروژه‌های اسکم ترجیح می‌دهند توکن خود را روی این پلتفرم‌ها عرضه کنند تا بدون بررسی لیست شود.
البته هر توکنی که در صرافی غیر متمرکز لیست می‌شود کلاهبرداری نیست، اما اگر یک پروژه فقط روی صرافی‌های غیرمتمرکز گمنام قابل معامله بود، باید شک کنید.
۹. مدل کسب‌وکار پیچیده و غیرقابل فهم
اگر یک پروژه رمزارزی ساختار پیچیده‌ای دارد که خودتان نمی‌توانید سر در بیاورید چطور کار می‌کند، احتمالاً آن پیچیدگی عمدی و برای پنهان کردن واقعیت است. یکی از راه‌های تشخیص توکن اسکم این است که کلاهبرداران با اصطلاحات فنی پیچیده، نمودارهای چندلایه و طرح‌های سرمایه‌گذاری بی مفهوم، سعی می‌کنند خود را متخصص نشان دهند در حالی که هیچ منطق اقتصادی پایداری در پروژه نیست. آنها می‌دانند اگر به زبان ساده توضیح دهند، کلاه‌برداری‌شان لو می‌رود، پس همه چیز را بغرنج جلوه می‌دهند.
یک قاعده مهم در سرمایه‌گذاری می‌گوید: اگر نمی‌فهمید چطور یک پروژه پول درمی‌آورد، در آن سرمایه‌گذاری نکنید. پروژه‌های معتبر می‌توانند مدل درآمدی و ارزش‌آفرینی خود را با زبانی ساده توضیح دهند، اما پروژه‌های اسکم عمداً موضوع را مبهم می‌کنند. به عنوان مثال، Forsage یک طرح به ظاهر مبتنی بر قرارداد هوشمند بود که وعده درآمد منفعل از یک ساختار ماتریسی را می‌داد. بسیاری از افراد مفهوم آن را درست درک نکردند اما به امید سود وارد شدند. بعدها مشخص شد Forsage چیزی جز یک پانزی چندسطحی (MLM) در قالب دیفای نبود و بیش از ۳۴۰ میلیون دلار از سرمایه‌گذاران کلاهبرداری کرد.
۱۰. عدم تدوین نقشه راه (Roadmap) شفاف و واقع بینانه
پروژه‌های ارز دیجیتال حرفه‌ای برای خود نقشه راه (Roadmap) مشخصی ترسیم می‌کنند که نشان می‌دهد در بازه‌های زمانی مختلف چه اهدافی برای توسعه و رشد دارند. این نقشه راه شامل برنامه‌هایی برای بهبود فناوری، جذب کاربر، لیست شدن در صرافی‌ها و سایر نقاط عطف است.
یکی از راه‌های تشخیص توکن اسم این است که پروژه نقشه راه ندارد. اگر یک پروژه فاقد نقشه راه باشد یا برنامه‌های مطرح‌شده در آن غیرواقعی و شعاری به نظر برسد، باید به اعتبار آن شک کرد. برای مثال، پروژه‌ای که ادعا می‌کند «تا شش ماه دیگر جای بیت کوین را می‌گیریم» یا «به زودی با تمام بانک‌های جهان همکاری خواهیم داشت» قطعاً اغراق می‌کند. همچنین پروژه‌ای که هیچ برنامه مدونی برای ۶ ماه یا ۱ سال آینده ارائه نکرده، احتمالاً خودش هم نمی‌داند قرار است چه کند و صرفاً می‌خواهد در مقطع فعلی توکن‌هایش را بفروشد.
جمع بندی
فضای ارزهای دیجیتال فرصت‌های بزرگ سودآوری را به همراه دارد، اما همان‌طور که دیدیم پر از دام‌ها و تله‌هایی است که می‌تواند سرمایه افراد ناآگاه را یک شبه بر باد دهد. در این مقاله ۱۰ نشانه مهم برای تشخیص توکن اسکم را معرفی کردیم.
هر یک از این علائم به تنهایی می‌تواند هشداری باشد که با احتیاط بیشتری عمل کنید؛ و اگر چند نشانه را با هم در یک پروژه دیدید، تقریباً یقین پیدا کنید که مشکلی جدی در میان است.
همیشه فرصت‌های خوب در بازار وجود دارد، اما پول از دست رفته در یک اسکم شاید هرگز برنگردد. با دانش و آگاهی، می‌توانید در فضای هیجان‌انگیز ارزهای دیجیتال از فرصت‌ها استفاده کنید و به سود برسید. پس با چشمان باز و هوشیاری وارد این بازار شوید تا گرفتار توکن‌های اسکم نشوید.
