پروتکل رونز بیت کوین چیست؟

Rune یک استاندارد جدید برای توکن در شبکه بیت کوین است که فرآیند ایجاد توکن‌های مثلی (fungible tokens) روی بلاکچین را برای کاربران ساده‌تر و کارآمدتر می‌کند. در دو سال گذشته، اکوسیستم بیت کوین شاهد تحولاتی بوده است که به موجب آن امکان ایجاد توکن‌های مثلی و غیر مثلی (NFT) روی این شبکه فراهم شده است. این توکن‌ها تاکنون به ارزش بازاری بیش از ۲ میلیارد دلار دست یافته‌اند و برای استخراج‌کنندگان شبکه، صدها میلیون دلار درآمد به ارمغان آورده‌اند. با انتشار رونز بیت کوین، پروتکلی که فرآیند ساخت توکن در بیت کوین را متحول خواهد کرد، انتظارات زیادی در خصوص تاثیرات آن بر اکوسیستم بیت کوین – از جمله ظهور گسترده میم‌کوین‌ها – وجود دارد. انتشار رون‌ها پس از چهارمین رویداد نصف شدن پاداش استخراج بیت کوین (هاوینگ) صورت گرفته است. در ادامه این مقاله با تیم بیتفا همراه باشید تا بیشتر با این پروتکل رونز بیت کوین آشنا شوید.

رون‌ها: نوآوری جدید در دنیای بیت کوین

پس از هاوینگ بیت کوین که با انتظار زیادی همراه بود، دنیای ارزهای دیجیتال با مفهوم جدیدی به نام «رونز» (Runes) آشنا شد. بیل بارهیدت، مدیرعامل شرکت ارز دیجیتال Abra، در مورد این پیشرفت جالب توضیحاتی ارائه کرد.

به گفته بارهیدت، رون‌ها یک استاندارد توکن جدید در بیت کوین هستند که فرآیند ایجاد توکن‌های مثلی (fungible tokens) روی بلاکچین را ساده‌تر و کارآمدتر می‌کند. این استاندارد به طور خاص برای راه‌اندازی توکن‌های مثلی روی بیت کوین طراحی شده است، برخلاف Ordinals که امکان ایجاد توکن‌های غیرمثلی (NFT) را فراهم می‌کند.

مدیرعامل این شرکت معروف گفت که با استفاده از رون‌ها، کاربران می‌توانند بدون نیاز به تکیه بر داده‌های خارج از زنجیره (off-chain data) یا توکن‌های بومی (native tokens) و بدون ایجاد حجم زیادی از داده‌های بلااستفاده UTXO، چندین توکن ایجاد و آن‌ها را به راحتی روی زنجیره مدیریت کنند.

شباهت رون‌ها با Ordinals این است که هر دو به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا توکن‌ها را روی زنجیره ایجاد کنند. تفاوت اصلی آن‌ها این است که Ordinals منحصربه‌فرد هستند، در حالی که رونز بیشتر شبیه به توکن‌هایی هستند که بازار ارزهای دیجیتال را به تازگی تحت تأثیر قرار داده‌اند و مانند «میم‌کوین‌ها» عمل خواهند کرد.

رونز (Runes) چیست؟

تصور کنید بیت کوین یک گاوصندوق بزرگ و مطمئن است که همه افراد پول خود را در گاوصندوق‌های کوچک‌تری به نام UTXO (خروجی تراکنش خرج‌نشده) نگهداری می‌کنند. حالا فرض کنید داخل این گاوصندوق‌های کوچک می‌توانید توکن‌های خاصی به نام رون هم نگه دارید. رون‌ها نوعی دارایی دیجیتال هستند که می‌توانید آن‌ها را درست مثل هر ارز دیجیتال دیگری معامله و استفاده کنید. اما برخلاف اکثر توکن‌هایی که روی بلاکچین‌های دیگری مثل اتریوم ساخته می‌شوند، رون‌ها مستقیما روی بلاکچین بیت کوین وجود دارند. این یعنی رون‌ها از همان سطح امنیت و عدم تمرکزگرایی که بیت کوین ارائه می‌دهد، بهره‌مند می‌شوند.

رون‌ها در بلوک ۸۴۰,۰۰۰ بیت کوین که همزمان با هاوینگ رخ داد، منتشر شدند. خالق رون‌ها تأکید می‌کند که این زمان‌بندی ارتباطی به عملکرد پروتکل ندارد، اگرچه بر هیجان ناشی از چهارمین هاوینگ بیت کوین می‌افزاید. 

رون‌ها چطور کار می‌کنند؟

رون‌ها با استفاده از چیزی به نام پروتکل رون‌ها کار می‌کنند. این پروتکل به شما امکان سه کار اصلی را می‌دهد:

• حکاکی (Etch): این کلمه فقط یک اصطلاح برای «ایجاد» است. وقتی یک رون را حکاکی می‌کنید، در واقع یک نوع کاملا جدید از توکن درست می‌کنید. شما می‌توانید اسم آن، تعداد واحدهای قابل تقسیم آن و حتی نمادش را انتخاب کنید.
• ضرب (Mint): بعد از اینکه یک رون حکاکی شد، می‌توانید تعداد بیشتری از آن بسازید. این کار ضرب نامیده می‌شود. مثل چاپ کردن پول جدید اما به صورت دیجیتال.
• انتقال (Transfer): می‌توانید رون‌ها را از یک نفر به نفر دیگر بفرستید. این کار در تراکنش‌های بیت کوین اتفاق می‌افتد.

کلمات کلیدی مهم

برای آشنایی بیشتر با پروتکل رونز باید با اصلاحات زیر آشنا شوید.

• رون‌استون (Runestone): این یک سنگ قدیمی با حکاکی نیست، بلکه یک نوع پیام خاص است که داخل یک تراکنش بیت کوین ذخیره می‌شود. این پیام یک رون را تعریف می‌کند و دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه کار با رون‌ها، مانند ایجاد، ضرب یا انتقال آن‌ها، دارد.
• UTXO: مخفف Unspent Transaction Output (خروجی تراکنش خرج‌نشده) است. آن‌ها را مثل اسکناس‌ها و سکه‌های داخل گاوصندوق‌تان در نظر بگیرید که بیت کوین‌ها (و حالا رون‌ها!) تا زمانی که از آن‌ها استفاده نکنید، در آن‌جا ذخیره می‌شوند.
• OP_RETURN: بخشی از یک تراکنش بیت کوین است که به شما امکان ذخیره اطلاعات را می‌دهد. این همان جایی است که رون‌استون در آن قرار می‌گیرد.

چه چیزی رون‌ها را خاص می‌کند؟

در زیر ویژگی‌های خاص رون‌ها را بررسی می‌کردیم.

• استاندارد بهینه‌شده: رون‌ها یک استاندارد توکن ساخته‌شده روی بیت کوین هستند که صدور توکن‌های مثلی را تسهیل می‌کنند و هدفشان این است که راهی ساده‌تر برای ایجاد توکن در اختیار کاربران قرار دهند.
• مبتنی بر UTXO: این یعنی رون‌ها به طور یکپارچه با سیستم موجود بیت کوین کار می‌کنند و باعث استفاده کارآمد از فضای بلاکچین و مدیریت مسئولانه UTXO می‌شوند.
• سازگار با لایتنینگ: برخلاف استانداردهای توکن موجود، رون‌ها را می‌توان در شبکه لایتنینگ برای تراکنش‌های سریع‌تر و ارزان‌تر ارسال و دریافت کرد.

پروتکل رونز را چه کسی ساخته است؟

کسی که پروتکل رون‌ها را ساخته است، کِیسی رودآرمور، توسعه‌دهنده بیت کوین است. او در سپتامبر ۲۰۲۳ این پروتکل را با هدف بهبود استاندارد توکن برای ایجاد دارایی‌های مثلی روی بیت کوین پیشنهاد داد. رودآرمور از آن زمان تا به حال روی این پروتکل کار کرده است تا برای راه‌اندازی در آوریل ۲۰۲۴ آماده شود.

رودآرمور یک توسعه‌دهنده شناخته‌شده در حوزه ارزهای دیجیتال است. او سازنده پروتکل Ordinals است که توسعه‌دهندگان از آن برای ایجاد استانداردهای توکن مختلف برای صدور دارایی‌های بومی روی بیت کوین استفاده کرده‌اند.

هرچند راه‌اندازی پروتکل رون‌ها روی شبکه اصلی بیت کوین هنوز انجام نشده است، برخی از توسعه‌دهندگان در حال حاضر پروژه‌هایی را بر اساس آن می‌سازند. نمونه‌هایی از این پروژه‌ها شامل «رون‌آلفا»، «پایپ‌بیت کوین» و «آرسی‌آی‌سی» می‌شوند.

رودآرمور بیان می‌کند که سادگی و معماری کلی بیت کوین رون‌ها، به هدف اصلی توسعه آن یعنی ایجاد توکن‌های مثلی بر روی بلاکچین بیت کوین، کمک خواهد کرد.

انتظارات زیادی در مورد رون‌ها وجود دارد. شرکت سرمایه‌گذاری فرانکلین تمپلتون اعلام کرده است:

«در حال حاضر، بازار توکن‌های مثلی برای بیت کوین در مقایسه با اتریوم و سولانا بسیار کوچک است؛ با این حال، با راه‌اندازی استاندارد توکن کارآمدتر (رون‌ها)، بیت کوین برای کاهش فاصله بین ارزش بازار توکن‌های مثلی خود و سایر بلاکچین‌ها، موقعیت مناسبی پیدا کرده است.»

درک بهتر پروتکل رونز بیت کوین

کیسی رودآرمور، خالق پروتکل Ordinals که به کاربران امکان می‌دهد نوشته‌هایی مشابه NFT را روی بلاکچین بیت کوین ایجاد کنند، پروتکل جدیدی به نام «رون» را معرفی کرده است. این پروتکل به کاربران اجازه می‌دهد تا به سادگی، همانند بلاکچین‌های سولانا و اتریوم، توکن‌هایی بر بستر بیت کوین ایجاد کنند. با وجود استانداردهای توکن‌های BRC-20 و SRC-20، این استانداردها بر تئوری Ordinals بنا شده‌اند که می‌تواند منجر به تکثیر بی‌مورد UTXO و در نتیجه spam کردن شبکه بیت کوین شود. 

رون‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ساده‌تر باشند، وابستگی به Ordinals نداشته باشند و از هر دو استاندارد توکن دیگر کارآمدتر و سالم‌تر باشند. رون‌ها همچنین برخلاف دیگر پروتکل‌های موجود توکن‌های مثلی بر روی بیت کوین، مانند RGB و دارایی‌های تپروت، به داده‌های خارج از زنجیره (off-chain data) وابسته نیستند و برای انجام عملیات نیازی به توکن بومی مانند لایه امنی (Omni Layer) و طرف مقابل (Counterparty) ندارند.

چرا هزینه تراکنش‌های بیت کوین به طور ناگهانی افزایش یافته است؟

هزینه تراکنش‌های بیت کوین اخیراً به طور ناگهانی افزایش یافته است. دلیل این امر، پروتکل جدیدی به نام «رون» است. تراکنش‌های رون مستقیماً روی بلاکچین بیت کوین انجام می‌شوند و از مدلی به نام UTXO استفاده می‌کنند. در این مدل، کل دارایی که کاربر می‌خواهد منتقل کند در یک تراکنش مصرف می‌شود و سپس الگوریتم، موجودی جدید را محاسبه می‌کند.

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که به زودی جامعه بیت کوین Ordinal/Runes درخواست افزایش حجم بلاک را خواهد کرد تا بتوانند راحت‌تر تراکنش‌های رون را انجام دهند. این موضوع می‌تواند باعث بحث‌های جدیدی در مورد اندازه بلاک‌های بیت کوین شود.

مزایای رون‌های بیت کوین

هدف اصلی رون‌ها ساده‌سازی فرآیند ایجاد توکن‌های مثلی روی بلاکچین بیت کوین است. در کنار این هدف، رون‌ها به دنبال کاهش حجم داده روی زنجیره (on-chain footprint) و بهبود مدیریت UTXO نیز هستند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به برخی از مزایایی بیندازیم که رون‌ها برای کاربران و شبکه بیت کوین به ارمغان می‌آورند.

سادگی

انتظار می‌رود رون‌های بیت کوین در مقایسه با گزینه‌های دیگر مانند BRC-20، RGB و Taproot، راهی ساده‌تر برای کاربران جهت ایجاد توکن‌های مثلی روی شبکه بیت کوین ارائه دهند. با استفاده از رون‌ها، کاربران می‌توانند بدون نیاز به تکیه بر داده‌های خارج از زنجیره (off-chain data) یا توکن‌های بومی و بدون ایجاد حجم زیادی از UTXOهای غیرضروری، چندین توکن ایجاد و آن‌ها را به راحتی روی زنجیره مدیریت کنند.

بهره‌وری منابع

استاندارد BRC-20 به عنوان روشی پرهزینه برای ایجاد و مدیریت توکن‌ها روی بیت کوین شناخته می‌شود. دلیل این امر نحوه عملکرد استاندارد BRC-20 است که منجر به افزایش تعداد UTXOها می‌شود. در حال حاضر بیت کوین با هجوم UTXOهایی که هرگز خرج نخواهند شد، دست و پنجه نرم می‌کند. این موضوع باعث کندی عملکرد شبکه می‌شود. طراحی رون‌های بیت کوین به گونه‌ای است که از این مشکل جلوگیری می‌کند. مدل OP_RETURN، UTXOهای غیرقابل خرج ایجاد نمی‌کند و پارامترهای ذخیره‌سازی، منابع کمتری را مصرف می‌کنند. کد عملیاتی بازگشت (OP_RETURN) تنها ۸۰ بایت حجم دارد، در حالی که ظرفیت حافظه ثبت‌های BRC-20 می‌تواند تا ۴ مگابایت باشد؛ این امر باعث می‌شود رون‌ها از منابع شبکه بیت کوین به صورت بهینه‌تری استفاده کنند.

همخوانی با مدل UTXO بیت کوین

مدل UTXO روش بیت کوین برای مدیریت دارایی‌های کاربران است. به گفته رودآرمور، رون‌های بیت کوین نیز از همین طراحی بهره می‌برند. این همخوانی با بلاکچین بیت کوین، رون‌ها را برای امکانات مبتنی بر UTXO مناسب می‌سازد. مدل خرج کردن رون‌های بیت کوین، آن‌ها را از استانداردهایی مانند BRC-20 و SRC-20 متمایز می‌کند.

توسعه پایگاه کاربری

به گفته خالق این پروتکل، کاربرد اصلی رون‌های بیت کوین، «توکن‌های سرگرم‌کننده و میم‌کوین‌ها» است. میم‌کوین‌ها راهبردی نوآورانه برای ایجاد جامعه هستند و توجه کاربران قدیمی ارزهای دیجیتال و سرمایه‌گذاران جریان اصلی را به خود جلب کرده‌اند. Ordinals و BRC-20 امکان ایجاد توکن‌های مثلی برای استفاده به عنوان میم‌کوین را فراهم کرده‌اند و تعداد قابل توجهی از کاربران جدید را به شبکه بیت کوین جذب نموده‌اند.

رون‌های بیت کوین هم‌اکنون توجه جوامع میم‌کوین را به خود جلب کرده‌اند، به طوری که پروژه‌های میم‌کوین، لیست پروژه‌های پیش از راه‌اندازی رون را تحت سلطه خود درآورده‌اند. با نزدیک شدن به راه‌اندازی رسمی، انتظار می‌رود شبکه بیت کوین شاهد ورود گروه جدیدی از کاربران به منظور تجارت این میم‌کوین‌ها باشد. گسترش پایگاه کاربری و افزایش استفاده از شبکه، منجر به رشد سیستم درآمدزایی شبکه و تشویق تعداد بیشتری از استخراج‌کننده‌ها برای پیوستن به شبکه خواهد شد.

افزایش کاربرد برای شبکه بیت کوین

پروتکل‌های مختلفی که امکان ایجاد توکن روی بلاکچین بیت کوین را فراهم می‌کنند، کاربرد دیگری برای این شبکه ایجاد می‌کنند. با ورود پروژه‌های رون به شبکه بیت کوین با استراتژی‌های خاص خود، کاربردهای این شبکه گسترش می‌یابد. میزان این گسترش به قابلیت‌های نوآورانه این پروژه‌ها بستگی دارد.

اکوسیستم پروتکل رونز بیت کوین

با راه‌اندازی پروتکل رون‌ها، پروژه‌های جدیدی در این اکوسیستم راه‌اندازی خواهند شد و برخی از پروژه‌های موجود نیز برنامه‌های خود را برای ورود به این اکوسیستم اعلام کرده‌اند. برخی از این پروژه‌ها مستقیماً با پروتکل تعامل دارند تا دارایی‌هایی را روی بلاکچین بیت کوین ایجاد کنند، در حالی که برخی دیگر ابزارهایی را برای علاقه‌مندان به رون‌های بیت کوین ارائه می‌دهند. در ادامه به برخی از انواع مختلف پروژه‌هایی که به اکوسیستم رون‌های بیت کوین خواهند پیوست اشاره شده است.

توکن‌ها

پروژه‌های توکن‌های مثلی که قصد دارند با استفاده از پروتکل رون‌های بیت کوین، یک رون را روی شبکه بیت کوین حک کنند، شامل «ران پاپس»، «رون‌وو»، «رون‌استون» و «آرسی‌آی‌سی» می‌شوند. در حال حاضر، اکثر این موارد NFTهایی هستند که تا زمان راه‌اندازی پروتکل رون‌ها، برای دارندگان خود رون‌های مربوطه را به وجود می‌آورند. در مورد رون‌استون، سه میم‌کوین برای هر دارنده رون‌استون به صورت ایردراپ توزیع خواهد شد.

Launchpad

Launchpad رون‌های بیت کوین، پلتفرمی را برای پروژه‌های رون به منظور آغاز فعالیت آن‌ها ارائه می‌دهند. یکی از این پرتابگرها «بیت کوین رون» است که به کاربران نشان می‌دهد این پلتفرم‌ها چه خدماتی را می‌توانند به پروژه‌های رون بیت کوین ارائه دهند. در حالی که «بیت کوین رون» هنوز در مرحله شبکه آزمایشی قرار دارد، به پروژه‌ها امکان حک رون و اجرای عملیات مختلف از جمله انتقال رون را می‌دهد. «بیت کوین رون» همچنین دارای یک بازار است که در آن پروژه‌های رون بیت کوین، اعم از پروژه‌های راه‌اندازی‌شده و پروژه‌های موجود، می‌توانند به تجارت بپردازند.

Marketplace

بازارهای خاصی از رون‌های بیت کوین پشتیبانی می‌کنند و به کاربران امکان می‌دهند تا آن‌ها را در پلتفرم خود لیست و معامله کنند. پلتفرم NFT Magic Eden بخش‌هایی را برای رون‌های بیت کوین راه‌اندازی کرده است، که شامل بخشی برای پروژه‌های رون بیت کوین پیش از راه‌اندازی نیز می‌شود. Whales Market که یک پلتفرم pre-market است، نیز یک بازار رون‌های بیت کوین راه‌اندازی کرده است. این بازار شامل یک پلتفرم پیش از راه‌اندازی است که کاربران می‌توانند سهمیه‌های تخصیص‌یافته در رویداد تولید توکن (TGE) پروژه‌های رون بیت کوین را معامله کنند.

کیف پول‌ها

در حالی که رون‌های بیت کوین روی بلاکچین بیت کوین ضرب می‌شوند، برای مدیریت دارایی به برنامه‌های کیف پول خاصی نیاز دارند. کاربران می‌توانند از کیف پول‌هایی مانند تراست ولت که از توکن‌های BRC-20 نیز پشتیبانی می‌کند، برای مدیریت رون‌های بیت کوین خود استفاده کنند.

مقایسه رون‌های بیت کوین با BRC-20

ابتدا شباهت‌های این دو استاندارد را بررسی کنیم. هر دو پروتکل رون‌های بیت کوین و BRC-20 به کاربران اجازه می‌دهند تا روی بلاکچین بیت کوین توکن ایجاد کنند. حال در ادامه تفاوت آن‌ها را بررسی کنیم. 

تفاوت‌ها

• نحوه عملکرد: رون‌ها از مدل UTXO بیت کوین استفاده می‌کنند در حالی که BRC-20 برپایه پروتکل Ordinals بیت کوین است که به داده‌ها اجازه می‌دهد به یک واحد کوچک بیت کوین (ساتوشی) وصل شوند.
• ذخیره‌سازی داده‌ها: داده‌های رون در قسمت خروجی بازگشت (OP_RETURN) ذخیره می‌شوند، در حالی که داده‌های BRC-20 مستقیما روی یک ساتوشی حک می‌شوند.
• ایجاد توکن: رون‌ها را می‌توان از طریق روش‌های ضرب باز و بسته ضرب کرد و پیش‌استخراج نیز امکان‌پذیر است. در حالی که ضرب BRC-20 تنها به روش ضرب باز محدود است.
• انتقال توکن: انتقال رون‌ها مجموعه جدیدی از UTXOها را بر اساس داده‌های OP_RETURN ایجاد می‌کند. انتقال BRC-20 نیازمند حک‌های جدید است.
• مدیریت: رون‌ها با شبکه لایتنینگ بیت کوین سازگار هستند و از کیف پول‌های لایتنینگ و کیف پول‌های SPV (تأیید پرداخت ساده‌شده) پشتیبانی می‌کنند. BRC-20 نیازمند کیف پول‌هایی است که از Ordinals پشتیبانی کنند.
• پذیرش: BRC-20 زودتر به میدان آمده و پذیرش قابل توجهی داشته است.

به طور خلاصه، رون‌های بیت کوین با طراحی کارآمدتر و سازگاری بیشتر با زیرساخت‌های موجود بیت کوین، به دنبال بهبود عملکرد BRC-20 است.

کاربرد در شبکه بیت کوین

Runes توجه جامعه را به عنوان روشی جدید برای توسعه و ذخیره دارایی های قابل تعویض در بلاکچین بیت کوین جلب کرد. اول از همه، توکن های میم هستند که کاربران جدید را به شبکه بیت کوین جذب می‌کنند. با توسعه پروژه‌های جدید با فناوری Runes، پایگاه کاربر افزایش می‌یابد که استفاده از بیت کوین را در بالاترین حد خود با پتانسیل ایجاد نه تنها میم، بلکه استیبل کوین‌ها، توکن‌های حاکمیتی و امنیتی به وجود می‌آورد. استفاده فعال از شبکه درآمد بیشتری ایجاد می‌کند و ماینرها را تشویق می‌کند تا به بلاکچین بیت کوین بپیوندند. با این حال، اشکال آن ممکن است کارمزدهای بالای تراکنش باشد. به عنوان مثال، در ۲۰ آوریل، پس از هاوینگ بیت کوین و راه اندازی Runes، میانگین کارمزد تراکنش بیت کوین به ۱۲۷ دلار افزایش یافت. در مجموع، Runes می‌تواند به استفاده فعال‌تر از شبکه بیت کوین برای صدور و مدیریت دارایی‌های دیجیتال کمک کند و پتانسیل را برای اولین بار باز کند. بلاکچین به هاب جدیدی برای فعالیت DeFi تبدیل می‌شود که با زنجیره‌های پیشرو در این زمینه مانند اتریوم و سولانا سازگار است.