دفتر کل توزیع شده یا Distributed Ledger Technology، یکی از مفاهیم جدیدی است که با ظهور بیت کوین و دنیای رمز ارزها به وجود آمد و به اختصار به آن DLT می‌گویند. قبل از هر چیز، برای آشنا شدن با خود مفهوم DLT و بلاکچین و بیت کوین، باید دفتر کل یا (Ledger) را به صورت کامل درک کنیم و با ویژگی‌ها، مزایا و معایب آن آشنا شویم. با پیشرفت خیره کننده صنعت کریپتو، انواع مختلفی از دفاتر کل توزیع شده به وجود آمدند که یکی از شناخته شده ترین آنها، بلاکچین می‌باشد.
در این مقاله سعی شده به تمامی این موارد پرداخته شود که هر چه بیشتر با این مفهوم کاربردی آشنا شوید؛ پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
دفتر کل چیست؟
مفهوم دفتر کل یا لجر (Ledger) در حسابداری، جایی است که در آن کلیه اطلاعات لازم شامل صورت حساب‌ها، اموال، بدهی‌ها و … وارد می‌شود و در آن ثبت و نگه داری می‌شود. در طول تاریخ همیشه از دفتر کل استفاده می‌شده است، اما فرم و شکل آن با گذشت زمان تغییر یافته و همیشه در حال به روز رسانی بوده است.
دفتر کل نه تنها در مسائل مالی، بلکه در موارد دیگر نیز کاربرد دارد. اما یکی از ملموس‌ترین مثال‌ها، دفتر کل‌هایی است که در حسابرسی بانک‌ها از آن استفاده می‌شود. در واقع قبل از هر تراکنش، میزان موجودی هر فرد توسط بانک بررسی می‌شود که آیا مقدار مورد نظر برای انتقال در موجودی حساب وجود دارد یا خیر؟ سپس مقدار درخواستی از میزان موجودی کم می‌شود و دفتر کل آپدیت و به روز رسانی خواهد شد.
اما این نوع دفترچه حساب‌ها با وجود اینکه حجم زیادی از اطلاعات و داده‌ها را سر و سامان می‌دادند، ایراداتی داشتند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تاریخچه دفتر کل
از زمان شروع تمدن، انسان‌ها همیشه از دفتر کل در شکل‌ها و فرم‌های مختلف استفاده کرده‌اند. هزاران سال قبل در بابل، لوح‌های گلی و سفالی نقش این دفترها را داشتند که با استفاده خطوط و نوشته‌هایی، میزان دارایی افراد و اطلاعات مالی آنها ثبت و ذخیره می‌شد. نیاز به این موضوع، تمدن‌های مختلف را مجبور به آپدیت شدن و به روز بودن می‌کرد؛ برای مثال در زمان مصر باستان از گیاه پاپیروس، کاغذی ساخته شد که نقش این دفترها را داشتند. این کاغذها بعدها و به مرور زمان به شکل کاغذها و دفترچه حساب‌هایی که الان هم داریم از آنها استفاده می‌کنیم، درآمدند. در حال حاضر بسیاری از افراد، مخصوصا افراد مسن تر، ترجیح می‌دهند که اطلاعات مالی خود را بر روی کاغذ و به اصطلاح در دفترهای حسابداری انجام دهند.
با وارد شدن تکنولوژی و دنیای دیجیتال در زندگی روزمره ما، دفترهای کل شکل جدیدی به خودشان گرفتند. با پذیرش بیشتر کامپیوترها، اطلاعاتی که بر روی دفتر کل‌های سنتی ثبت می‌شدند، بر روی دیتابیس‌ها یا همان پایگاه‌های داده قرار گرفتند و بیشتر افراد ترجیح دادند که به جای استفاده از کاغذ، از کامپیوترهایشان برای ثبت و ذخیره اطلاعات خود استفاده کنند. در حال حاضر با توجه به اینکه کامپیوترها به جزیی جدا نشدنی از زندگی ما تبدیل شده‌اند، این روش مرسوم ترین روش ثبت اطلاعات می‌باشد. اخیرا نیز بلاکچین‌ها نیز بیشتر و بیشتر وارد این حوزه شده‌اند که بدون شک در سال‌های آینده نقش پر رنگی در ذخیره و ثبات اطلاعات خواهد داشت؛ در ادامه بیشتر به این مورد خواهیم پرداخت.
معایب دفتر کل‌های سنتی
در ابتدا اطلاعات در کامیپوترهایی ثبت و ذخیره می‌شدند که متمرکز بودند و توسط یک شخص، نهاد یا یک سازمان وارد می‌شدند. برای مثال ممکن است شرکت‌هایی مثل فیسبوک که اطلاعات شخصی بسیاری از ما کاربران را دارد، هر نوع استفاده‌ای از این اطلاعات بکند؛ که اتفاقا همین اتفاق نیز افتاد و مشخص شد که فیس بوک اطلاعات کاربران را به شرکت‌های تبلیغاتی می‌فروخته است. همین امر، مشکلات بسیاری را به وجود آورد که در ادامه به مهم ترین آنها خواهیم پرداخت:
شفافیت
در این نوع از دفتر کل‌ها، شفافیت زیادی وجود ندارد و هر چیزی ممکن است اتفاق بیافتد.
امنیت
با توجه به متمرکز بودن این سرورها و اینکه کل اطلاعات در آن ثبت و ذخیره می‌شوند، امکان از بین رفتن اطلاعات بر اثر حمله به سرورها و هک شدن آن، نقص فنی و سایر اتفاقاتی از این دست، وجود دارد.
کارمزد
زمانی که شما تراکنشی را با استفاده از سیستم‌های بانکی انجام می‌دهید، سیستم بانکی از شما کارمزدی برای انجام آن تراکنش و مبادلات مالی می‌گیرد که میزان این کارمزدها به نسبت بیشتر از کارمزد پرداختی در سیستم‌های بلاکچینی می‌باشد.
سرعت
استعلام حساب، تایید و هویت و کارهای دیگری که در زمان نقل و انتقالات توسط یک واسطه به نام بانک انجام می‌شود، منجر به کاهش سرعت انجام تراکنش خواهد شد که طبیعتا زمان زیادی را خواهد گرفت.
دفتر کل توزیع شده به زبان ساده
با توجه به مشکلات ذکر شده در بالا، احساس نیاز به دفاتر کل متمرکز بیشتر احساس شد؛ DLT وارد شد، که دموکراسی واقعی را به هر چیزی اضافه کند! در این دفتر کل، اطلاعات نه در یک کامپیوتر یا سرور، بلکه در تعداد زیادی از کامپیوترهایی که متعلق به افرادی به نام گره یا نود (Node) است، ثبت و ذخیره می‌شوند. این نودها، یک شبکه تشکیل می‌دهند که هر کدام از آنها یک لجر برای ثبت و ذخیره اطلاعات در اختیار دارند و تمام اتفاقات با توافق اکثر آنها صورت می‌گیرد.
تصویر زیر به منظور درک راحت‌تر ارتباط میان دفتر کل و بلاکچین طراحی شده است؛ همانطور که توت فرنگی جزئی کوچک از میوه‌ها می باشد، بلاکچین هم زیر مجموعه‌ای از دفاتر کل می باشد.
مزایای دفتر کل توزیع شده
DLTها علاوه بر حل مشکلات ذکر شده، مزایای بسیار زیادی را فراهم کرد که همین مفهوم باعث به وجود آمدن سیستم‌های غیرمتمرکزی مانند بلاکچین شد. از آنجایی که کل اطلاعات بر روی لجر هر یک از گره‌ها وجود دارد، امکان تقلب و دستکاری اطلاعات وجود نخواهد داشت و هر کسی بخواهد هر دیتایی را تغییر دهد، بقیه نودها متوجه خواهند شد؛ بنابراین هر تغییراتی باید با توافق افراد شرکت کننده در شبکه صورت گیرد و تغییرات روی لجر همه آنها آپدیت و به روز رسانی خواهد شد. از طرف دیگر، این توزیع شدن اطلاعات باعث به وجود آمدن امنیتی فوق العاده خواهد شد؛ در واقع اگر اتفاقی برای هر یک از نودهای دارای لجر بیافتد، همان اطلاعات روی لجر بقیه نودها نیز وجود دارد.
تفاوت دفتر کل توزیع شده و بلاکچین
به عقیده بسیاری، دفتر کل توزیع شده و به دنبال آن بلاکچین از مهم ترین اختراع‌های تاریخ هستند. انواع مختلفی از دفاتر توزیع شده وجود دارد که بلاکچین یکی از آنهاست؛ از انواع دیگر می‌توان به هش گراف (hashgraph)، هولوچین (Holochain)، تنگل (Tangle)، گراف مدور جهت دار (DAG) و رادیکس اشاره کرد که هر کدام از آنها مشخصات، قوانین و ساختار مختص به خود را دارند. بنابراین می‌توان گفت که چهارچوب و ساختاری که هر کدام از این دفاتر کل توزیع شده دارند، تفاوت‌ها را می‌سازند و بلاکچین نیز چهارچوب خودش را دارد که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
دفتر کل توزیع شده بلاکچین (Blockchain)
قبل از هر چیز اگر می‌خواهید بیشتر با بلاکچین آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنم حتما این مقاله و این ویدیو را مشاهده کنید. مشهورترین و شاید پرکاربردترین دفتر کل توزیع شده که این روزها در هر جایی اسمش شنیده می‌شود، بلاکچین است. بلاکچین یا Blockchain به زنجیره‌ای از بلوک‌ها گفته می‌شود که شامل اطلاعات می‌باشند. در هر بلاک، علاوه بر این اطلاعاتی که می‌خواهیم ذخیره کنیم، یک آیدی یا شناسه به نام هش وجود دارد که حاصلی از تابع هشینگ (Hashing) می‌باشد. بعد از وارد شدن تراکنش‌ها (به عنوان اطلاعات) به داخل بلوک (به عنوان مثال، گنجایش هر بلوک در بلاکچین بیت کوین برابر با یک MB است و ساخت هر بلوک به طور میانگین ۱۰ دقیق طول می‌کشد)، هش آن بلوک به وجود آمده و بعد از آن بلوک بعدی نیز به همین صورت پذیرای تراکنش‌ها خواهد بود. هر بلوک یک هش دارد و در صورتی که هش یک بلوک تغییر کند (بر اساس تقلب یا دستکاری در تراکنش ها)، هش‌های بعدی نیز تغییر خواهند کرد. به همین خاطر است که امکان تقلب و تغییر تراکنش‌ها وجود ندارد.
جمع‌بندی
با توجه به اهمیت و کاربرد روز افزون دفاتر کل توزیع شده، نه تنها در امور مالی و اقتصادی، بلکه در دیگر صنایع مختلف مانند داده‌های حساسی که در موارد نظامی یا پزشکی نیز می‌توان از آن استفاده کرد. در این مقاله ابتدا مفهوم دفتر کل، تاریخچه آن و همچنین معایب دفتر کل‌های سنتی تشریح شد. در ادامه نیز دفتر کل توزیع شده یا DLTها و انواع آن توضیح داده شد که هر کدام از آنها ساختار و چهارچوب خود را دارد و یکی از شناخته شده ترین آن، یعنی بلاکچین نیز به صورت اجمالی بررسی شد. امروزه اهمیت و کاربرد بلاکچین بر هیچ کسی پوشیده نیست، به همین دلیل با مطالعه مقاله بلاکچین می‌توانید به صورت کامل با این تکنولوژی آشنا شوید.
