در ابتدا تمام شبکه‌های بلاکچین تک لایه بودند. برای مثال بیت کوین، اتریوم و … همگی تنها با یک زنجیره واحد تمامی وظایف را مدیریت می‌کردند. اما با افزایش تعداد کاربران به خصوص در دوره‌های صعودی بازار، عملکرد این شبکه‌های بلاکچینی کند شدند. همین موضوع باعث شد که شبکه‌ها، توانایی پردازش تراکنش‌ها را نداشته باشند و کارمزدهای آنها بسیار افزایش یافت؛ به طوری که کارمزد مینت توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) در شبکه اتریوم، در سال ۲۰۲۱ حتی از هزار دلار نیز فراتر رفت. برای رفع این مشکل راه‌حل ماژولار به میان آمد. ماژولار، قابلیت‌های مختلف شبکه بلاکچینی را به پلتفرم‌های مجزایی تقسیم می‌کند. به عبارت دیگر هر قابلیت در یک لایه تخصصی جدایی اجرا می‌شود. از همین رو شبکه مقیاس‌پذیر می‌شود و محدودیت‌های قبل را ندارد. نقشه راه اتریوم شامل استفاده از “Rollup” بود، که با جدا کردن اجرای تراکنش‌ها از لایه پایه، کارمزد را کاهش و توان عملیاتی را در شبکه‌های لایه دو مانند Arbitrum و Optimism را افزایش داد. در کنار مفهوم بلاکچینهای ماژولار ایده “زنجیره‌های برنامه‌ای” (App-chain) نیز محبوبیت پیدا کرد. این ایده امکان سفارشی سازی را فراهم می‌کند. پروژه‌های جدید به دنبال راه حل‌های سفارشی برای رفع نیازهای تجاری خود بودند. به همین دلیل این ایده نیز بسیار کاربردی بود. یکی از این پروژه‌ها به دنبال پاسخگویی به چنین زنجیره‌های تخصصی و متحد کردن آنها در یک اکوسیستم جامع بود. اینجاست که پروژه Dymension وارد عمل شد. در ادامه این مقاله با تیم بیتفا همراه باشید تا با شبکه دایمنشن آشنا شویم.
شبکه Dymension چیست؟
Dymension یک بلاکچین لایه یک است که از الگوریتم اجماع اثبات سهام نیابتی (DPoS) استفاده می‌کند. هدف این پلتفرم، متحد کردن و ایمن سازی بلاکچینهای ماژولار موجود در سیستم خود است که به نام RollApps شناخته می‌شوند. RollAppها با استفاده از کیت توسعه Dymension RollApp Development Kit (RDK) بر روی شبکه دایمنشن ساخته شده‌اند. به عبارتی توسعه‌دهندگان می‌توانند با استفاده از RDKهای دایمنشن، یک شبکه بلاکچینی ماژولار راه‌اندازی کنند. امنیت و همکاری بین این شبکه‌ها، وابسته به دایمنشن است. این RollAppها مانند رابط کاربری عمل کرده و به کاربران امکان استفاده از برنامه‌های کاربردی متنوعی از جمله بازی، امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) را می‌دهند.
برای درک بهتر عملکرد Dymension، می‌توان آن را با فناوری وب ۲.۰ مقایسه کرد. همان طور که در تصویر بالا نشان داده شده، RollAppها مانند رابط کاربری برنامه‌های وب عمل می‌کنند. در حالی که خود دایمنشن (Dymension Hub) مانند سروری است که این برنامه‌ها روی آن اجرا می‌شوند. Dymension با اتصال برنامه‌ها به یکدیگر و پشتیبانی از عملکردهای backend آنها نقش کلیدی ایفا می‌کند. در پایین ترین سطح، لایه‌های دسترسی به داده جهت برآورده کردن نیازهای RollAppها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این لایه‌ها عملکردی مشابه پایگاه‌های داده سنتی دارند که برنامه‌های وب به آنها وابسته هستند.
شبکه دایمنشن چگونه کار می‌کند؟
شبکه Dymension از طریق مجموعه‌ای از اجزا و فرآیندهای بهم پیوسته کار می‌کند. در ادامه به بررسی این اجزا خواهیم پرداخت. این رویکرد ساختار یافته به Dymension اجازه می‌دهد تا تعادلی بین تمرکززدایی، مقیاس‌پذیری و همکاری متقابل که برای شبکه‌های بلاکچینی مدرن ضروری است، برقرار کند.
RollAppها
RollAppها رابط کاربری شبکه Dymension هستند. کاربران از طریق این RollAppها می‌توانند از بازی‌ها و پلتفرم‌های حوزه امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) گرفته تا توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) استفاده کنند.
RollAppها از تولید بلاک الاستیک (EBP) برای تولید بلاک‌های مورد نیاز به صورت سفارشی به جای فواصل زمانی ثابت استفاده می‌کنند. این رویکرد به این معنی است که بلاک‌ها فقط زمانی ایجاد می‌شوند که تراکنش‌هایی برای پردازش وجود داشته باشند. به همین دلیل بار شبکه را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و کارایی را بهبود می‌بخشد. این امر به ویژه در زمانی که تراکنش‌ها بسیار کم هستند مفید است، زیرا از مصرف غیرضروری منابع جلوگیری می‌کند.
ماهیت ماژولار RollAppها امکان ایجاد راه‌حل‌های سفارشی برای موارد استفاده خاص را فراهم می‌کند که می‌تواند توان عملیاتی تراکنش را بهینه کند. RollAppها از مکانیزم اجماع اثبات سهام نمایندگی شده (DPoS) استفاده می‌کنند. به طور کلی این برنامه‌ها گام مهمی در توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) مقیاس‌پذیر و ایمن به شمار می‌روند.
دایمنشن هاب
دایمنشن هاب به عنوان back-end عمل کرده و اکوسیستم را هماهنگ می‌کند. دایمنشن هاب مشابه با سرور در برنامه‌های وب سنتی، درخواست‌های RollAppها را پردازش می‌کند و بین آنها ارتباط برقرار می‌کند.
RollAppها می‌توانند از طریق Dymension Hub با سایر زنجیره‌های سازگار با IBC تعامل داشته باشند و تجربه‌ای یکپارچه در چند زنجیره ایجاد کنند. Dymension Hub علاوه بر حفظ امنیت و یکپارچگی شبکه، از طریق یک بازارساز خودکار (AMM) تعبیه‌شده، نقدینگی را فراهم می‌کند.
شبکه‌های دسترسی به داده
این شبکه‌ها نقشی مشابه پایگاه داده‌ها دارند. آنها غیرمتمرکز بوده و فضایی برای ذخیره‌سازی موقت و دسترسی به داده‌ها که برای عملکرد شبکه ضروری است، فراهم می‌کنند. به عبارتی داده‌ها را برای RollAppها جمع‌آوری می‌کنند.
RollApp Development Kit (RDK)
RDK که بر اساس Cosmos SDK ساخته شده، به توسعه RollAppها کمک می‌کند. این ابزار حاوی ماژول‌های پیش‌ساخته‌ای است که با در بر داشتن اجزای سمت کاربر و سرور، فرآیند ساخت را تسریع می‌کند. Dymension RDK با ارائه یک الگو اولیه، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد که RollAppهای سفارشی را به سرعت راه‌اندازی و مستقر کنند. این رویکرد مشابه Cosmos SDK است که توسعه و استقرار سریع زنجیره‌های Cosmos را فراهم می‌کند.
برای تسریع فرآیند توسعه، Dymension RDK تعدادی ماژول پیش‌ساخته در اختیار کاربر قرار می‌دهد. علاوه بر این، ماژول‌های مختلفی از منابع زیر برای افزایش قابلیت‌ها به اشتراک گذاشته شده است:
- Cosmos SDK: ماژول‌های حاکمیت، انتقال توکن و ارتقا.
- پروتکل ارتباط بین زنجیره‌ای (IBC): تسهیل نقل و انتقال‌های IBC بین سایر زنجیره‌های سازگار با IBC.
- Ethermint: پشتیبانی از قراردادهای هوشمند ماشین مجازی اتریوم (EVM).
- CosmWasm: پشتیبانی از قراردادهای هوشمند CosmWasm که در اکوسیستم Cosmos محبوب هستند.
توسعه‌دهندگان می‌توانند از بین این ماژول‌ها، گزینه‌هایی را برای برآورده کردن نیازهای تجاری خود انتخاب و در RollApp خود ادغام کنند. این ماژول‌ها بخش کاربردی RollApp را تشکیل می‌دهند که اولین سرویس از دو سرویس هسته‌ای هر RollApp محسوب می‌شود.
توالی‌سازها (RollApp Sequencers)
توالی‌سازها وظیفه اعتبارسنجی، ترتیب‌دهی و پردازش تراکنش‌ها را در یک RollApp بر عهده دارند. آنها با ارسال تراکنش، بلافاصله به‌روزرسانی‌های وضعیت را ارائه می‌دهند. توالی‌سازها با استفاده از یک رویکرد خوش‌بینانه برای اعتبارسنجی وضعیت، تراکنش‌ها را به صورت دسته‌ای برای گره‌های همتا و شبکه‌های دسترسی به داده روی زنجیره منتشر می‌کنند.
ارز دیجیتال DYM چیست؟
ارز دیجیتال DYM توکن بومی اکوسیستم Dymension است. این توکن با کاربردهای متنوع، جز جدایی‌ناپذیری از این اکوسیستم بوده و نقش‌های مختلفی را بر عهده دارد؛ از تأمین امنیت شبکه تا فعال کردن حاکمیت و فراهم کردن همکاری متقابل بین شبکه‌های بلاکچینی را شامل می‌شود. طراحی این توکن به گونه‌ای است که مشارکت فعال، امنیت شبکه و رشد پایدار را تقویت می‌کند.
کاربردهای ارز DYM
ارز دیجیتال DYM کاربردهای بسیاری دارد که در ادامه این مقاله به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
برقراری امنیت شبکه دایمنشن
همان طور که گفتیم، شبکه دایمنشن بر اساس مدل اجماع اثبات سهام نمایندگی (DPoS) عمل می‌کند که در آن، اعتبارسنج‌ها مسئول تامین امنیت شبکه و پردازش تراکنش‌ها هستند. توکن‌های DYM توسط این اعتبارسنج‌ها یا به نمایندگی از دارندگان توکن به آنها سپرده می‌شوند تا امنیت و یکپارچگی شبکه را افزایش دهند. اعتبارسنج‌ها به ازای مشارکت‌های خود در شبکه، توکن DYM به عنوان پاداش دریافت می‌کنند.
حاکمیت در شبکه
دارندگان توکن DYM حق حاکمیت دارند و می‌توانند در فرآیندهای تصمیم‌گیری در مورد توسعه آینده اکوسیستم Dymension مشارکت کنند. این مشارکت شامل رای دادن به پیشنهادات مربوط به ارتقا شبکه، تغییر سیاست‌ها و تخصیص منابع در درون اکوسیستم می‌شود.
برقراری ارتباط بین زنجیره‌ها
با توجه به تمرکز Dymension بر همکاری متقابل و ارتباط بین زنجیره‌ای، توکن‌های DYM تراکنش‌ها و تعاملات بین شبکه‌های بلاکچینی مختلف را فراهم می‌کنند. این شامل پرداخت هزینه‌های مربوط به انتقال داده‌ها و دارایی‌ها بین زنجیره‌ها می‌شود.
استخرهای نقدینگی
دایمنشن یک بازارساز خودکار (AMM) را در هاب خود ادغام کرده است و توکن‌های DYM را می‌توان در این چارچوب استفاده کرد. دارندگان توکن می‌توانند با مشارکت در استخرهای نقدینگی، به طور بالقوه پاداش‌هایی را برای تامین نقدینگی و امکان تبادل کارآمد دارایی و کشف قیمت در درون اکوسیستم کسب کنند.
توکنومیک ارز DYM
دایمنشن در تاریخ ۶ فوریه ۲۰۲۴ در شبکه اصلی خود راه‌اندازی شد و همزمان با آن، توکن بومی خود به نام DYM را عرضه کرد. همچنین ایردراپ دایمنشن برای کاربران واجد شرایط در اکوسیستم‌های EVM، Cosmos و Solana برگزار شد.
کل عرضه این توکن ۱ میلیارد واحد است که در زمان آغاز شبکه (Genesis) 146.67 میلیون واحد آن در گردش بوده است. این عرضه اولیه شامل توزیع توکن عمومی (Rolldrop) و ۳۳ درصد از صندوق توسعه و تحقیقات است که بلافاصله پس از راه‌اندازی در دسترس قرار گرفت. توکن‌های مربوط به پاداش‌ها و استخرهای نقدینگی جامعه نیز آزاد شده‌اند، اما توزیع آن تحت نظارت حاکمیت خواهد بود.
توکن‌های حامیان مالی و تیم اصلی ۱۲ ماه قفل است که پس از آن توکن‌ها به صورت خطی در طول ۲۴ ماه آزاد خواهند شد.
بررسی اکوسیستم دایمنشن
اکوسیستم Dymension شبکه‌ای پویا و گسترده از بلاکچینهای ماژولار به نام RollApp را تشکیل می‌دهد که در کنار هم، منظره‌ای متنوع و رو به رشد را در دنیای بلاکچین ایجاد می‌کنند. این اکوسیستم با چندین معیار کلیدی که فعالیت و رشد آن را نشان می‌دهند، اندازه‌گیری و مشخص می‌شود.
ارزش کل قفل‌شده (TVL) در دایمنشن
ارزش کل قفل‌شده (TVL) در RollAppها ۱۰,۷۲۰,۳۹۱.۵ DYM است که نشان‌دهنده سلامت مالی و اعتماد کاربران به اکوسیستم دایمنشن است. TVL مجموع ارزش دارایی‌های استیک شده در RollAppهای مختلف را اندازه‌گیری می‌کند که نشان‌دهنده سودمندی و محبوبیت آنها در اکوسیستم Dymension است. تغییر درصد ۷ روزه در TVL دیدگاهی از روندهای کوتاه‌مدت رشد یا انقباض اکوسیستم را ارائه می‌دهد.
تعداد RollAppها
RollAppهای شبکه دایمنشن، ۱۰۷۱ تا فهرست‌شده و ۱۳,۱۴۳ تا مستقر شده است. این تعداد نشان‌دهنده مقیاس‌پذیری و سهولت ایجاد RollApp در Dymension را نشان می‌دهد. این تعداد بالای استقرار نشان‌دهنده توانایی پلتفرم برای پاسخگویی به طیف وسیعی از کاربردها و نیازهای توسعه‌دهندگان است. همین موضوع باعث انعطاف‌پذیری و محبوبیت اکوسیستم Dymension شده است.
حجم کل تراکنش‌های بین زنجیره‌ای (IBC)
حجم کل تراکنش‌های ارتباط بین زنجیره‌ای (IBC) 10,۱۲۰,۶۷۳ است که میزان همکاری متقابل و تعاملات بین زنجیره‌ای تسهیل‌شده توسط Dymension را نشان می‌دهد. این معیار نشان‌دهنده فرکانس و حجم دارایی‌ها و اطلاعاتی است که بین شبکه‌های مختلف بلاکچین درون اکوسیستم منتقل می‌شود.
تعداد کل آدرس‌های فعال شبکه دایمنشن
تعداد کل آدرس‌های فعال شبکه دایمنشن ۵۸۳,۳۱۲ است که نشان‌دهنده پایگاه کاربری و مشارکت جامعه در اکوسیستم Dymension است. این رقم نشان‌دهنده آدرس‌های کیف پول منحصر به فردی است که با RollAppها تعامل داشته‌اند. به عبارت دیگر سطح پذیرش و مشارکت فعال در اکوسیستم را نشان می‌دهد.
بررسی آینده Dymension
با توجه به داده‌هایی که بررسی کردیم، اکوسیستم Dymension با طیف گسترده‌ای از RollAppها، حجم بالای تراکنش‌های بین زنجیره‌ای و پایگاه کاربری در حال رشد همراه است. به همین دلیل این شبکه محبوب پتانسیل قابل توجهی برای نقش آفرینی در آینده دنیای بلاکچین دارد. این اکوسیستم بر مقیاس‌پذیری، همکاری متقابل و امنیت تمرکز دارد. به طور کلی، دایمنشن به دنبال ایجاد مجموعه‌ای از ابزارها و خدمات است که به توسعه‌دهندگان و کاربران امکان می‌دهد تا به طور موثر و ایمن در دنیای بلاکچین مشارکت کنند. از همین رو آینده روشنی برای این شبکه وجود دارد.
