امروزه در عصر جدید تکنولوژی، شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی و جامعه ما تبدیل شدند. اما مشکل اساسی این شبکه‌ها متمرکز بودن آن‌ها است. به عبارتی شرکت‌ها بزرگ بر تمام اطلاعات کاربران از جمله مدیریت داده‌ها و حریم خصوصی آن‌ها کنترل و دسترسی دارند. حتی تولیدکنندگان محتوا نیز مدام نگران مسدود شدن پلتفرم‌های اجتماعی هستند. همین نگرانی‌ها باعث شده است که کاربران به سمت پلتفرم‌های غیرمتمرکز و متن باز بروند تا از این خطرات دور باشند. Farcaster پروتکلی جدید و بروز است که تحولی در برنامه‌های شبکه اجتماعی ایجاد کرده است، به صورتی که کاربران کنترل کاملی بر اطلاعات و مخاطبان خود دارند. تا ۵ فوریه ۲۰۲۴، فارکستر میزبان بیش از ۲۰ برنامه شبکه اجتماعی با بیش از ۱۵۰۰۰ کاربر شد.
در ادامه این مقاله با تیم بیتفا همراه باشید تا بررسی کنیم که پلتفرم فارکستر چیست؟ و به پروژه Farcaster بپردازیم.
فارکستر چیست؟
Farcaster یک پروتکل غیرمتمرکز مبتنی بر شبکه Optimism است که به طور خاص برای ساخت و اتصال برنامه‌های شبکه اجتماعی طراحی شده است. هدف آن ایجاد محیطی بدون سانسور است که در آن کاربران کنترل کامل بر داده‌ها و مخاطبان خود داشته باشند. جهت دستیابی به این هدف، پروتکل فارکستر از یک معماری شبکه غیرمتمرکز استفاده می‌کند که به کاربران اجازه می‌دهد ارتباطات اجتماعی خود را کنترل کنند و با استفاده از یک شناسه واحد با برنامه‌های مختلف در شبکه تعامل داشته باشند.
پروتکل فارکستر را به عنوان یک پلتفرم متحد تصور کنید که در آن برنامه‌های شبکه اجتماعی قرار می‌گیرند. به عبارتی کاربران می‌توانند همه آن برنامه‌ها را با یک شناسه غیرمتمرکز متصل کنند. این بدان معناست که حتی اگر هر برنامه‌ای محدودیت‌هایی را اعمال کند، کاربران همچنان هویت خود را حفظ می‌کنند و می‌توانند به طور یکپارچه اتصالات خود را به برنامه‌های دیگر در شبکه منتقل کنند.
این امر کنترل نهادهای متمرکز را به حداقل می‌رساند و کنترل خود کاربران بر استقلال اجتماعی‌شان را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، Farcaster بدون مجوز و متن‌باز عمل می‌کند، که آن را برای هر کسی با اتصال به API یا برنامه‌های دیگر قابل دسترسی می‌کند. این امر به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد تا به داده‌های عمومی موجود در شبکه دسترسی داشته باشند تا جهت بهبود عملکردهای نرم‌افزار و تجربه کاربری مورد استفاده قرار گیرند.
به طور کلی، مفهوم یک پروتکل اجتماعی غیرمتمرکز نسبتاً جدید است، اما در همین زمان کوتاه محبوبیت بسیاری پیدا کرده است؛ زیرا کاربران می‌توانند واقعاً زندگی آنلاین خود را مدیریت کنند و آن‌ها را از کنترل پلتفرم‌های متمرکز رها کند. در ادامه بیشتر با پروژه فارکستر آشنا خواهیم شد.
بررسی تیم فارکستر و تاریخچه آن
پلتفرم Farcaster در سال ۲۰۲۰ توسط Dan Romero و Varun Srinivasan تأسیس شد. رومرو و سرینیواسان قبل از تاسیس فارکستر، بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ به مدت پنج سال در Coinbase با هم کار می‌کردند. Crunchbase در ۱ ژانویه ۲۰۲۳ سرمایه اولیه نامعلومی از شرکت سرمایه‌گذاری Archetype دریافت کرد.
پلتفرم فارکستر ابتدا روی شبکه اتریوم ساخته شد، اما بعداً در آگوست ۲۰۲۳ به شبکه لایه ۲ Optimism منتقل شد. به نقل از رومرو، اکثر کاربران و توسعه‌دهندگان فعال Farcaster در حال ساخت برنامه‌های خود روی Optimism هستند.
مزایای پلتفرم فارکستر چیست؟
در ادامه به برخی مزایای ساخت برنامه بر روی پروتکل Farcaster برای توسعه‌دهندگان می‌پردازیم.
انعطاف‌پذیری کاربر در فارکستر
پلتفرم Farcaster از سیستم‌های شناسه غیرمتمرکز مانند ENS (Ethereum Name Service) پشتیبانی می‌کند که به کاربران این امکان را می‌دهد که چندین نام کاربری داشته باشند. این رویکرد با ساده‌سازی فرآیند ثبت‌نام، رابط کاربری بسیار ساده و راحت را برای کاربران ایجاد می‌کند. همچنین این پلتفرم به توسعه‌دهندگان پایگاه کاربری گسترده‌تر و متنوع‌تری برای تعامل ارائه می‌دهد.
وضعیت جهانی فارکستر
پلتفرم فارکستر داده‌های کاربران را در شبکه‌ای از سرورهایی به نام «Hubs» ذخیره می‌کند که باعث سازگاری و قابلیت اطمینان می‌شود. حتی اگر یک سرور از کار بیفتد، داده‌ها همچنان قابل دسترسی هستند. همچنین این پلتفرم فارکستر از فرآیندهای توسعه ساده و تجربیات کاربری بهتر پشتیبانی می‌کند. این رویکرد منحصر به فرد، استحکام شبکه را افزایش می‌دهد، جریان اطلاعات را ساده می‌کند و تجربه‌ی کاربری قابل اعتماد، بدون وقفه و نوآورانه‌ای در پلتفرم‌های غیرمتمرکز ایجاد می‌کند.
اجاره فضای ذخیره‌سازی در فارکستر
پروتکل Farcaster برای مقابله با چالش‌های ذخیره‌سازی، از رویکرد اجاره برای داده‌ها استفاده می‌کند که عملکرد شبکه را بهینه می‌کند. با دریافت هزینه برای ذخیره‌سازی، میزان Spam را به حداقل می‌رساند، مدیریت کارآمد داده‌ها را تشویق می‌کند و کارایی شبکه را تقویت می‌کند. این رویکرد راهبردی، عملکردهای ساده‌سازی شده را تضمین می‌کند که منجر به بهبود سلامت کلی شبکه و تجربه کاربری می‌شود.
Farcaster چگونه کار می‌کند؟
پلتفرم فارکستر از معماری ترکیبی استفاده می‌کند که در آن اطلاعات هویت کاربر روی زنجیره (on-chain) ذخیره می‌شود در حالی که داده‌های مربوط به پست‌ها و تعاملات، خارج از زنجیره (off-chain) نگهداری می‌شوند.
سیستم داخل زنجیره پروتکل با استفاده از قراردادهای هوشمند در شبکه اصلی Optimism ایمن شده است. اقدامات اصلی که در داخل زنجیره انجام می شود عبارتند از:
- ایجاد یک حساب کاربری
- پرداخت اجاره برای ذخیره داده‌ها
- اضافه کردن کلیدهای حساب (یا دادن مجوز) به برنامه‌های متصل شده
سیستم خارج از زنجیره Farcaster شامل یک شبکه همتا به همتا (P2P) از سرورهایی است که به عنوان Hubs شناخته می‌شوند و داده‌های کاربر را ذخیره می‌کنند. اقدامات کاربر که خارج از زنجیره انجام می‌شود عبارتند از:
- ارسال یک پیام عمومی
- دنبال کردن کاربر دیگر
- واکنش به یک پست
- به روز رسانی تصویر نمایه شما
عناصر کلیدی در پلتفرم فارکستر
برای درک کامل عملکرد پروتکل فارکستر و اکوسیستم غیرمتمرکز آن، بیایید با عناصر کلیدی تشکیل دهنده این اکوسیستم آشنا شویم.
- حساب‌های کاربری (Accounts) : حساب‌های فارکستر به کاربران اجازه می‌دهد نام کاربری و تصویر پروفایل خود را تنظیم کنند و پیام‌های کوتاه متنی به نام Cast را منتشر کنند. هرکسی که دارای کیف پول اتریوم باشد می‌تواند یک حساب کاربری Farcaster ثبت کند.
- نام‌های کاربری (Usernames) : فارکستر برای مدیریت نام‌های کاربری حساب از سرویس نام اتریوم (Ethereum Name Service) استفاده می‌کند.
- پیام‌ها : حساب‌های کاربری می‌توانند پنج نوع پیام را در فارکستر منتشر کنند:
- کست (Cast) : پیام‌های عمومی هستند که همه می‌توانند آن‌ها را ببینند.
- واکنش‌ها (Reaction) : معادل لایک بر روی پست‌ها هستند.
- لینک‌ها (Link) : لینک‌ها به دنبال کردن سایر حساب‌ها اشاره دارند.
- داده‌های پروفایل (Profile data) : به تصویر پروفایل و نام نمایشی اشاره دارد.
- تأیید اعتبار (Verification) : به اثبات مالکیت آدرس اتریوم شما اشاره دارد.
- برنامه‌های متصل : این‌ها برنامه‌های شبکه اجتماعی روی Farcaster هستند که به کاربران اجازه می‌دهند حساب کاربری ایجاد کرده و پیام ارسال کنند.
برنامه‌های شبکه اجتماعی ساخته شده بر بستر Farcaster
چند نمونه از برنامه‌های شبکه اجتماعی محبوب که روی Farcaster ساخته شده‌اند را در ادامه بررسی می‌کنیم.
برنامه رسانه اجتماعی Warpcast
Warpcast یک برنامه شبکه اجتماعی در دنیای web3 است که رابط کاربری بسیار مشابهی با توییتر دارد. این برنامه هم در موبایل و هم در مرورگرهای وب در دسترس است. کاربران می‌توانند محتوای متنی به نام کست (Cast) به اشتراک بگذارند، با دیگران تعامل داشته باشند، NFTهای خود را نمایش دهند و حتی فعالیت‌های on-chain خود را مرور کنند.
برنامه Paragraph بر بستر فارکستر
پاراگراف یک پلتفرم غیرمتمرکز برای انتشار خبر است که شبیه به پلتفرم‌های وب۲ مانند Substack با امکانات بیشتر عمل می‌کند. این برنامه به کاربران اجازه می‌دهد محتوای خود را به طور کامل سفارشی‌سازی کنند، فرآیندهای ایمیل را خودکار کنند، تجزیه و تحلیل دقیق به دست آورند و حتی با یک تیم همکاری کنند.
ویژگی منحصربه‌فرد پاراگراف نسبت به سایر پلتفرم‌ها عضویت‌های توکن غیرقابل تعوض (NFT)، توکن‌گیتینگ و همگام‌سازی مستقیم با روابط اجتماعی فارکستر است. این امر فرصت‌های جدیدی برای کسب درآمد از محتوا را برای تولیدکنندگان و گسترش مخاطبان آن‌ها فراهم می‌کند.
برنامه خبری Kiwi News
کیوی نیوز یک اپلیکیشن غیرمتمرکز رسانه‌ای مرتبط با ارزهای دیجیتال است که کاربران می‌توانند با استفاده از اشتراک جامعه NFT در آن مشارکت کنند. آن‌ها می‌توانند با اعضای دیگر جامعه، لینک‌هایی به رویدادهای مرتبط با این حوزه مانند پادکست‌ها، مقالات خبری یا ویدیوها به اشتراک بگذارند. کاربران همچنین می‌توانند به بهترین محتواها رای دهند یا بدون تبلیغات و نویزهای اجتماعی، اخبار ناشران را دنبال کنند. این برنامه به صورت افزونه وب و برنامه تحت وب در دسترس است.
بررسی فریم‌های فارکستر
فریم‌های فارکستر قابلیت نوآورانه‌ای است که با هدف افزایش تعامل و کاربری صفحات اجتماعی در دنیای وب ۳ به پروتکل فارکستر اضافه شده است. به طور کلی، فریم‌ها به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهند تا تجربیات تعاملی متعددی را به طور مستقیم در پست‌های فارکستر یا همان کست‌ها، جاسازی کنند. این عناصر تعاملی می‌توانند از ایجاد NFT و ساخت بازی تا ادغام لینک‌های تسویه حساب فوری را دربرگیرند و همگی مستقیماً درون فریم شبکه اجتماعی قابل انجام باشند.
این قابلیت باعث افزایش قابل توجه تعامل کاربران در پلتفرم فارکستر شده است. به عنوان مثال، girl scout cookies Frame که به کاربران امکان خرید و تسویه حساب درون فریم را می‌دهد، قابلیت‌های عملی و فراگیر این فناوری را به نمایش می‌گذارد. فریم‌ها گام مهمی در تکامل شبکه‌های اجتماعی محسوب می‌شوند و با ادغام تعاملات اجتماعی با قابلیت‌های پیشرفته وب ۳، تجربه‌ای پویاتر و غنی‌تر را برای کاربران ارائه می‌دهند.
چگونه یک برنامه غیرمتمرکز روی فارکستر بسازیم؟
بعد از آشنایی با عملکرد Farcaster و پروژه‌های واقعی اکوسیستم آن، اکنون ببینیم چگونه می‌توان برنامه‌های غیرمتمرکز رسانه‌های اجتماعی را روی پروتکل فارکستر ایجاد کرد. فارکستر از تاریخ ۱ فوریه ۲۰۲۴، Farcaster برای ایجاد حساب کاربری از طریق کیف پول‌های اتریوم، هزینه‌ای معادل ۳ دلار (۰.۰۰۱۳ ETH) به اضافه کارمزدهای شبکه دریافت می‌کند. همچنین با استفاده از Warpcast برای ایجاد حساب کاربری در پروتکل فارکستر، باید هزینه سالانه ۵ دلار پرداخت کنید.
۱. هدف برنامه را مشخص کنید
اولین قدم، تعیین هدف برنامه‌ای است که می‌خواهید بسازید. این هدف به معنای مشکلی است که می‌خواهید با برنامه‌ی خود حل کنید و همچنین نحوه‌ی اجرای آن است. این مرحله نقش مهمی در برنامه شما دارد؛ فرقی نمی‌کند بخواهید یک برنامه‌ی غیرمتمرکز جدید بسازید، یک سرویس ارائه دهید، یا فقط یک قابلیت برای یک پروتکل موجود اضافه کنید، در هر صورت باید هدف مشخصی را تعیین کنید.
به عنوان مثال، u3 یک برنامه غیرمتمرکز است که برای جمع‌آوری داده‌های اجتماعی از پلتفرم‌هایی مانند Farcaster و Lens protocol استفاده کرده است. برنامه‌ی دیگری به نام Builder ابزاری برای افزودن حاشیه و تعامل با پست‌ها در Farcaster و Warpcast است.
۲. محیط توسعه را راه‌اندازی کنید
برای ایجاد یک محیط توسعه‌ی کارآمد، باید چند کار کلیدی انجام دهید. این کارها شامل راه‌اندازی کتابخانه‌های ضروری، قراردادهای هوشمند و وابستگی‌هایی است که برای برقراری ارتباط با پروتکل Farcaster نیاز دارید.
برای تجربه‌ی بهتر توسعه، توسعه‌دهندگان می‌توانند به جای ساختن همه چیز از ابتدا، از راه‌حل جامع thirdweb استفاده کنند. قالب‌های قرارداد هوشمند thirdweb می‌توانند توسعه‌ی dAppهای آن‌ها را ساده کنند. سایر ابزارها و داشبورد thirdweb نیز می‌توانند فرایند کلی توسعه را ساده و کارآمدتر کنند.
آیا فارکستر توکن دارد؟
در حال حاضر، فارکستر توکن رسمی در گردش ندارد. با این حال، نشانه‌هایی وجود دارد که ممکن است این پلتفرم در حال برنامه‌ریزی برای ایردراپ، به ویژه برای کاربرانی که در فاز آزمایشی بتا مشارکت کرده‌اند، باشد. این استراتژی مشابه کاری است که در پلتفرم Friend.tech، همتای وب۳ آن، مشاهده شده است. توصیه می‌شود برای اطلاع از هرگونه به‌روزرسانی در این زمینه، آخرین اطلاعیه‌های رسمی فارکستر را در توییتر فارکستر دنبال کنید.
آیا فارکستر امن است؟
قطعا، فارکستر به دلیل ماهیت کاملاً متن‌باز خود و امکان شفافیت و نظارت جامعه، یک پلتفرم امن است. این موضوع با انجام ممیزی‌های امنیتی توسط شرکت‌های ممیزی قراردادهای هوشمند معتبر تقویت می‌شود که اعتبار آن را تضمین می‌کند.
فارکستر توسط دن رومرو، معاون سابق کوین‌بیس، تأسیس شده است. این پلتفرم توسط گروه‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر مشهوری مانند a16z و Coinbase Ventures پس از جذب سرمایه به ارزش ۳۰ میلیون دلار حمایت شد. به همین دلیل فارکستر به‌عنوان یک قطب قابل اعتماد و امن در اکوسیستم ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود.
