نقدینگی یکی از مهم‌ترین نیازهای هر اکوسیستم بلاکچینی و حتی کل بازارهای مالی است. استفاده بهینه از نقدینگی (Liquidity) یکی از چالش‌های بزرگ در بازار کریپتو است. به این صورت که پروژه‌های بلاکچینی، مخصوصاً پروژه‌های فعال در حوزه دیفای همواره به دنبال ارائه راهکارهایی در جهت بهینه سازی کاربرد نقدینگی هستند. در بازار کریپتو بخش زیادی از نقدینگی درگیر حوزه استیکینگ است؛ در نتیجه برای بهینه سازی استفاده از نقدینگی باید توجه ویژه‌ای به حوزه Staking داشت. اما استیک کردن (Staking) در بازار رمزارزها چیست؟ مفهوم لیکویید استیکینگ چیست؟ حوزه Liquid Staking چه مشکلاتی را رفع می‌کند و آیا این حوزه می‌تواند آینده روشنی داشته باشد؟
در ادامه این مقاله با بیتفا همراه باشید تا ابتدا نگاهی جامع به مشکلات استفاده از نقدینگی داشته باشیم و سپس به بررسی راهکار لیکوئید استیکینگ بپردازیم.
استیک کردن (Staking) چیست؟
برای درک بهتر مفهوم لیکوئید استیکینگ بهتر است ابتدا مفهوم استیک کردن را به خوبی درک کنیم. استیک کردن یا Staking در حالت کلی به دو دسته تقسیم می‌شود. در دسته اول هدف افزایش امنیت بلاکچین است و تنها برای ارزهای بومی (Coin) در مکانیزم‌های اجماع مبتنی بر PoS کاربرد دارد. به این صورت که کاربران در بلاکچین‌های مبتنی بر PoS (برای مثال شبکه کاردانو) ارزهای بومی (برای مثال ارز ADA) خود را در استخر اعتبارسنج‌های (Validator) شبکه قرار می‌دهند و با این کار درواقع قدرت آن گره را در شبکه افزایش می‌دهند. با این کار مقداری ارز بومی در شبکه وثیقه قرار می‌دهند تا اطمینان حاصل شود اعتبارسنج فعالیت مخربی در شبکه انجام ندهد؛ در غیر این صورت بخشی از وثیقه‌ها به عنوان جریمه برداشته می‌شود. اما در عمل این دارایی‌ها در استخرهای ثابت و بدون کاربرد باقی می‌مانند. در مقابل اگر اعتبارسنج فعالیت مخربی نداشته باشد از طرف شبکه پاداش دریافت می‌کند و بخش از پاداش را میان استیک کنندگان پخش می‌کند.
نوع دیگر استیک کردن، تامین نقدینگی در پلتفرم‌های دیفای است. در این نوع استیکینگ کاربران دارایی خود را در استخرهای نقدینگی پلتفرم‌ها قرار می‌دهند، پلتفرم از نقدینگی قرار گرفته در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند و در مقابل مقداری از درآمد خود را به عنوان پاداش به تامین کننده نقدینگی می‌دهد. به این نوع استیک کردن به اصطلاح کشت سود (Yield farming) گفته می‌شود.
اما راهکار لیکوئید استیکینگ به دنبال آن فراهم کردن شرایطی است تا در حالی که کاربر دارایی خود را در جهت افزایش امنیت شبکه در استخر گره‌ها استیک می‌کند، همزمان بتواند از همان دارایی در جهت کشت سود نیز استفاده کند. در ادامه به بررسی این راهکار خواهیم پرداخت.
ساز و کار Liquid staking چیست؟
بالاتر متوجه شدیم در شبکه‌های بلاکچینی مبتنی بر PoS عده‌ای اعتبارسنج وجود دارند که امنیت شبکه را تضمین می‌کنند. هولدرهای ارز بومی آن شبکه نیز ارزهای خود را در استخر این اعتبارسنج‌ها قرار می‌دهند و با افزایش قدرت آن‌ها در شبکه، مقداری پاداش دریافت می‌کنند. راهکار Liquid staking این امکان را فراهم می‌کند تا کاربر ارزهای خود را در استخرهای اعتبارسنجی این شبکه قرار دهد و در مقابل پاداش خود را از شبکه دریافت کند. اما تفاوت آن در این است که کاربر با استیک کردن دارایی خود در این پلتفرم‌ها، هم اندازه دارایی خود توکن LST دریافت می‌کند. اما توکن LST چیست؟
ضرب توکن‌های LST در ساز و کار Liquid Staking
کاربری را فرض کنید که با استفاده از یک پلتفرم لیکویید استیکینگ یک واحد ETH در شبکه اتریوم استیک کرده است تا با تامین امنیت شبکه پاداش دریافت کند. اما این کاربر با بهره‌گیری از مزیت Liquid staking هم پاداش خود را دریافت می‌کند و هم معادل یک واحد اتریومی که استیک کرده بود، توکنی هم قیمت با اتریوم دریافت می‌کند. به توکن‌هایی که توسط پلتفرم‌های لیکویید استیکینگ به کاربر ارائه می‌شود Liquid staking token یا همان LST گفته می‌شود. کاربر می‌تواند توکن دریافتی خود را در پلتفرم‌های دیفای قرار داده و همزمان از درآمد حاصل از کشت سود نیز بهره ببرد.
برداشت دارایی‌های استیک شده و سوزاندن LST ها
ارزهای بومی در استخر اعتبارسنج‌ها استیک شده و سود آن به کاربران ارائه می‌شود؛ در کنار آن کاربر توکن‌های LST خود را در پلتفرم‌های دیفای قرار داده است و از سود Yield farming نیز لذت میبرد و این یعنی نهایت استفاده از نقدینگی. اما زمانی که کاربر بخواهد دارایی خود را از پلتفرم برداشت کند باید ابتدا LST های خود را پلتفرم‌های دیفای خارج کند و سپس با باز پس دهی آن‌ها به پلتفرم لیکوئید استیکینگ نقدینگی اولیه خود بعلاوه سود استیکینگ را دریافت کند.
با باز پس دهی این توکن‌ها به پلتفرم، دارایی از حالت استیک خارج می‌شود و توکن LST ارائه شده نیز سوزانده شده و از چرخه خارج می‌شود.
لیکوئید استیکینگ چه مزیت‌هایی دارد؟
لیکوئید استیکینگ یکی از هوشمندانه‌ترین راهکارهایی است که در جهت استفاده بهینه از نقدینگی ارائه شده است. این راهکار علاوه بر آن که به ارزهای بلا استفاده در استخر اعتبارسنج‌ها کاربرد می‌دهد، میزان درآمد کاربران را نیز افزایش می‌دهد. در ادامه به بررسی دقیق‌تر مزیت‌های این راهکار خواهیم پرداخت.
دارایی‌های استیک شده در حالت قفل قرار نمی‌گیرند
کاربران بعد از استیک کردن ارزهای بومی در شبکه‌های بلاکچینی، هر زمان دلخواه می‌توانند برای برداشت دارایی خود اقدام کنند اما بعد از ارسال درخواست دارایی برای مدت مشخصی قفل می‌شود و سپس به کیف پول کاربر واریز می‌شود. به این مدت زمان Lock time گفته می‌شود و در هر بلاکچینی با توجه به سیستم اجماعی که دارند متفاوت است (این بازه معمولاً برابر با ۷ تا ۲۱ روز است).
اما در لیکویید استیکینگ دیگر با چنین مشکلی مواجه نیستیم. کاربران به راحتی می‌توانند هر زمان دلخواه داریی خود را برداشت کنند و درواقع محدودیت قفل شدن برای دارایی‌ها وجود ندارد. کاربران به دو روش می‌توانند دارایی خود را برداشت کنند. روش اول ارجاع به پلتفرم Liquid staking و بازپرداخت توکن‌های LST است، در این روش باید دارای کافی در استخر برداشت پلتفرم وجود داشته باشد، در غیر این صورت کاربر مجبور به پرداخت مقداری کارمزد است. روش دوم مراجعه به صرافی‌های غیر متمرکز و تبدیل (Swap) توکن LST به ارز بومی است که این روش حتی محدودیت روش قبل را ندارد.
این دو روش در مجموع باعث می‌شوند محدودیت زمانی برای برداشت دارایی‌های استیک شده از بین برود و کاربر با خاطری آسوده‌تر سرمایه خود را استیک کند.
بهبود عملکرد حوزه دیفای
بالاتر به این نکته اشاره کردیم که نقدینگی یکی از اصلی‌ترین محرک‌های اکوسیستمهای بلاکچینی و البته حوزه دیفای است. راهکار Liquid staking با ایجاد کارایی برای دارایی‌هایی که در استخرهای اعتبارسنج‌ها قرار داشتند، درواقع امکان ورود حجم بالایی از نقدینگی به حوزه دیفای را فراهم کرده است. این عامل می‌تواند حوزه دیفای را وارد مرحله جدیدی از کارایی کرده و باعث رشد هر چه بیشتر پلتفرم‌های دیفای شود.
امکان کسب سود بیشتر
راهکار لیکویید استیکینگ در کنار افزایش کارایی نقدینگی، حتی درآمد کاربران را نیز افزایش می‌دهد. این راهکار شرایطی را فراهم می‌کند تا کاربر ابتدا ارز خود را در شبکه استیک کند تا از فعالیت شبکه و تایید تراکنش‌ها سود کسب کند و سپس با دریافت توکن LST و استفاده از آن در پلتفرم‌های دیفای، از طریق نقدینگی نیز سود خود را کسب کند. یک تیر و دو نشان!!
مزیت ذکر شده یکی از جذاب‌ترین مزیت‌های این راهکار است؛ درآمد تقریباً دو برابری ارائه شده توسط این راهکار باعث استقبال بشدت بالا کاربران از پلتفرم‌های فعال در حوزه لیکویید استیکینگ شده است. (در انتهای مقاله به معرفی برترین پروژه‌های فعال در این حوزه خواهیم پرداخت)
بررسی معایب Liquid Staking
هر فناوری جدیدی که معرفی می‌شود در کنار مزایا، معایبی نیز دارد. حوزه Liquid Staking نیز در کنار مزایا بسیار، تعدادی معایب نیز دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
ریسک به خطر افتادن سرمایه
زمانی که کاربر دارایی‌های خود را در در استخر یک اعتبار سنج قرار می‌دهد به این معنا است که من اعتماد کامل به این اعتبارسنج دارم و مایل هستم قدرت حاکمیتی ارزهای خود را به او انتقال دهم (البته واضح است انگیزه اصلی کاربر از این کار سهیم شدن در پاداش اعتبارسنج است). اگر اعتبارسنج عملکرد مناسبی نداشته باشد و یا اقدام به ایجاد اختلال در شبکه کند، جریمه خواهد شد و بخشی از وثیقه‌ها به عنوان جریمه برداشته خواهد شد؛ در نتیجه این موضوع به این معناست که با فعالیت مخرب اعتبارسنج، کاربر نیز می‌تواند متضرر شود.
البته نکته ذکر شده به لیکوئید استیکینگ محدود نمی‌شود و یکی از ریسک‌های کلی فرایند استیک کردن است. برای کاهش این میزان ریسک باید دقت داشته باشید که سرمایه را در استخر اعتبارسنج‌های معتبری قرار داده باشید.
ریسک‌های سیستماتیک بلاکچین
در زمان کار با پلتفرم‌های لیکویید استیکینگ کاربران همواره با قراردادهای هوشمند سر و کار دارند و امکان هک شدن قراردادها تا حدود وجود دارد. البته این ریسک همواره در کار با پلتفرم‌های دیفای وجود دارد و کاربران برای کاهش میزان این ریسک باید در پلتفرم‌های معتبرتری فعالیت داشته باشند.
نوسان قیمت توکن‌های LST
یکی دیگر از ریسک‌های ساز و کار Liquid Staking نوسان قیمتی توکن‌های LST است که البته این مورد تنها ریسک منحصر به فرد این حوزه نیز به حساب می‌آید. توکن‌هایی که به صورت LST ضرب و به کاربران ارائه می‌شود پشتوانه ارز استیک شده را دارند و قانوناً باید همواره قیمت متناسبی با آن داشته باشند. اما گاهی ممکن است به دلیل اتفاقات و هیجانات ناگهانی قیمت توکن‌های LST نوسان بیشتری نسبت به پشتوانه خود تجربه کنند و در نتیجه امکان معامله این توکن را برای کاربر سخت کند.
البته در نظر داشته باشید پاداش ارائه شده در این ساز و کار معمولاً به خوبی این مشکل را پوشش می‌دهد و کاربران در نهایت با سودهای جذابی مواجه می‌شوند.
مقایسه Liquid Staking و فرایند استیکینگ سنتی
ساز و کار لیکوئید استیکینگ خیلی از محدودیت‌های سیستم سنتی استیکینگ را رفع کرده است، و در مجموع اتفاق بزرگی در حوزه استیکینگ به حساب می‌آید. با گسترش خدمات این حوزه می‌توانیم انتظار رشد هرچه بیشتر فضای دیفای را نیز داشته باشیم. در ادامه به مقایسه Liquid Staking و استیکینگ سنتی خواهیم پرداخت.
|
لیکویید استیکینگ |
سیستم استیکینگ سنتی |
|
|
از طریق تایید تراکنش + از طریق تامین نقدینگی |
از طریق تایید تراکنش |
پاداش |
|
کمک می‌کند |
کمک می‌کند |
کمک به امنیت شبکه |
|
دارد |
دارد |
ریسک بابت اختلال ایجاد شده توسط اعتبارسنج |
|
دارد |
ندارد |
ریسک نوسان LST |
|
تقریباً ندارد |
دراد |
محدودیت قفل شدن دارایی |
|
دارد ( توکن‌های LST ) |
ندارد |
روشی برای بهینه سازی نقدینگی |
لیکوئید استیکینگ در اتریوم و تاثیر آن در دیفای
پس از آپدیت مرج سیستم اجماع اتریوم به PoS تغییر یافته و امکان استیک اتریوم فعال شد. شبکه اتریوم بزرگترین شبکه مبتنی بر PoS است و در نتیجه مکانیزم استیکینگ آن اهمیت بسیار بالایی دارد. به همین دلیل در حال حاضر تمرکز اصلی بیشتر پلتفرم‌های Liquid staking ارائه خدمات برای بلاکچین اتریوم است. بنا بر داده‌های Defillama در زمان نگارش این مطلب حدود ۱۰ میلیون واحد ETH و در مجموع به ارزش حدود ۱۹ میلیارد دلار در پلتفرم‌های لیکوئید استیکینگ، استیک شده است.
این موضوع به این معناست که راهکار لیکویید استیکینگ توانسته است حدود ۱۹ میلیارد دلار نقدینگی را بهینه سازی و امکان استفاده از آن در حوزه دیفای را فراهم کرده است. ۱۹ میلیارد دلار حدوداً برابر با ۷۰ درصد از کل نقدینگی قفل شده (TVL) در اکوسیستم اتریوم است. این یعنی لیکویید استیکینگ اتفاق بسیار بزرگی را در فضای دیفای و بخصوص برای اکوسیستم اتریوم رقم زده است.
پاسخ به سوالات پرتکرار
در این مقاله به صورت جامع حوزه لیکوئید استیکینگ را بررسی کردیم، این حوزه یکی از رو به رشدترین فضاهای بلاکچینی است و مطمئناً می‌تواند اتفاقات مثبتی را در بازار رمزارزها رغم بزند. در ادامه به تعدادی از سوالات پر تکرار پاسخ خواهیم داد.
برترین پروژه‌های فعال در حوزه Liquid staking کدامند؟
حوزه لیکوئید استیکینگ به دلیل مزایا زیادی که دارد بشدت مورد استقبال کاربران قرار گرفته است و به همین دلیل پروژه‌های فعال در این حوزه روند رشد و توسعه خیلی خوبی پیش گرفته‌اند. پروژه Lido پیشروترین پروژه فعال در این حوزه است و در حال حاضر با حدود ۱۵ میلیارد دارایی قفل شده رتبه یک پلتفرم‌های دیفای را به خود اختصاص داده است.
از دیگر پروژه‌های قدرتمند فعال در این حوزه می‌توان به Rocket pool، Frax finance و Stader اشاره کرد که هر کدام خدمات جذابی ارائه می‌دهند.
آیا لیکویید استیکینگ می‌تواند آینده روشنی داشته باشد؟
لیکوئید استیکینگ یکی از حوزه‌هایی است که در چرخه نزولی اخیر (سال ۲۰۲۲) بازار رمزارزها روند توسعه خوبی را طی می‌کرد و اکنون نیز سهم زیادی از بازار را به خود اختصاص دادهاند. این راهکار مشکلات زیادی را رف می‌کند و شرایط و امکانات جدیدی را ارائه می‌دهد. وابستگی بالای اتریوم به این ساز و کار، سرمایه گذاری‌های گسترده در این فضا، تعامل بالای کاربران با این پلتفرم‌ها و روند توسعه رو به رشد تمامی نشانه‌هایی از آینده روشن این حوزه به حساب می‌روند.
