در بازارهای مالی و صرافی‌های ارز دیجیتال، امکانات و ابزارهای مختلفی وجود دارند که باید با نحوه کارکرد و استفاده از آنها به خوبی آشنا باشید. اوردر بوک یا دفتر سفارشات یکی از این ابزارها و ویژگی‌هایی است که در صرافی‌های ارز دیجیتال برای مدیریت تراکنش‌ها و سفارشات و مشاهده آنچه که قرار است در بازار یک ارز اتفاق بیافتاد نقش بسیار مهمی دارد. در این مقاله از بیتفا به آشنایی با این ابزار و تمام اطلاعاتی که لازم است در مورد آن بدانید اشاره خواهیم کرد. تا انتها با ما همراه باشید.
تعریف کلی اوردر بوک
اوردر بوک (Order Book) به عنوان یک ابزار کلیدی در بازارهای مالی، به مجموعه‌ای از سفارشات خرید و فروش دارایی‌ها اشاره دارد که به صورت آنلاین و در زمان واقعی ثبت و نمایش داده می‌شوند. این سیستم به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا قیمت‌ها و حجم‌های مختلف سفارشات را مشاهده کنند و بر اساس آن تصمیمات معاملاتی خود را اتخاذ کنند. اوردر بوک به عنوان یک نمای کلی از وضعیت بازار عمل می‌کند و اطلاعاتی درباره عرضه و تقاضا در یک لحظه خاص ارائه می‌دهد.
عملکرد اوردر بوک به گونه‌ای است که هر سفارش خرید یا فروش به صورت جداگانه در آن ثبت می‌شود. این سفارشات معمولاً شامل اطلاعاتی نظیر قیمت، حجم و نوع سفارش هستند. با توجه به اینکه اوردر بوک به صورت زنده به‌روزرسانی می‌شود، تریدر می‌توانند تغییرات قیمت و حجم سفارشات را آنلاین مشاهده کند و بر اساس آن واکنش نشان دهد.
اهمیت اوردر بوک در بازارهای مالی
اوردر بوک نقش بسیار مهمی در کارایی و شفافیت بازارهای مالی به خصوص صرافی متمرکز ارز دیجیتال ایفا می‌کند. با فراهم کردن دسترسی به اطلاعات دقیق درباره سفارشات خرید و فروش، این ابزار به معامله‌گران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرند. این اطلاعات نه تنها شامل قیمت‌های جاری است، بلکه عمق بازار را نیز نشان می‌دهد که به تحلیلگران کمک می‌کند تا روندهای آینده قیمت را پیش‌بینی کنند.
اوردربوک یکی از مهم‌ترین تفاوت صرافی متمرکز و غیر متمرکز را رقم می‌زند. این روش تنها در صرافی‌های متمرکز استفاده می‌شود. دکس‌ها معمولاٌ از روش‌های دیگری برای مچ کردن معاملات بهره می‌گیرند.
علاوه بر این، اوردر بوک به افزایش نقدینگی بازار کمک می‌کند. نقدینگی به معنای توانایی خرید و فروش دارایی‌ها بدون تأثیر عمده بر قیمت آنها است. هرچه اوردر بوک بزرگتر باشد و سفارشات بیشتری در آن وجود داشته باشد، نقدینگی بیشتری در بازار ایجاد می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که معامله‌گران بتوانند سریع‌تر و با هزینه‌های کمتری وارد و خارج از معاملات شوند.
در ادامه نحوه عملکرد اوردر بوک را مرور می‌کنیم.
توضیح عملکرد اوردر بوک
عملکرد اوردر بوک بر مبنای ثبت سفارشات در دو سمت خرید و فروش است. هر سفارش خرید (Bid) نشان‌دهنده قیمتی است که یک خریدار آماده پرداخت آن است، در حالی که هر سفارش فروش (Ask) نشان‌دهنده قیمتی است که یک فروشنده آماده دریافت آن است. این دو سمت بازار باعث ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا می‌شوند و قیمت‌های بازار را تعیین می‌کنند.
به علاوه، Order Book از لحاظ زمانی نیز به‌روزرسانی می‌شود. یعنی هر زمان که یک سفارش جدید وارد سیستم شود یا یک سفارش موجود لغو گردد، اطلاعات مربوط به سرعت تغییر می‌کند. این ویژگی به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا همواره از آخرین وضعیت بازار مطلع باشند و تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات جدید اتخاذ کنند.
هدف ساخت اوردر بوک چیست؟
هدف اصلی ساخت اوردر بوک فراهم کردن یک پلتفرم شفاف و کارآمد برای ثبت و نمایش سفارشات خرید و فروش است. این سیستم به معامله‌گران کمک می‌کند تا با دسترسی به اطلاعات دقیق درباره تقاضا و عرضه، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. همچنین، اوردر بوک باید قابلیت مدیریت حجم بالای سفارشات را داشته باشد تا بتواند نیازهای مختلف معامله‌گران را برآورده کند.
در بخش بعد، اجزای اصلی دفتر سفارش را مرور می‌کنیم.
اجزای اصلی دفتر سفارش
اجزای اصلی اوردر بوک شامل سطوح قیمت، مقدار سفارش و عمق بازار هستند. هر یک از این اجزا نقش مهمی در عملکرد کلی اوردر بوک ایفا می‌کنند و در تحلیل وضعیت بازار بسیار مؤثرند.
سطوح قیمت
سطح قیمت در اوردر بوک به قیمت‌هایی اشاره دارد که خریداران آماده‌اند برای خرید دارایی پرداخت کنند یا فروشندگان مایل‌اند آن دارایی را با آن قیمت بفروشند. این سطوح معمولاً شامل بهترین قیمت خرید و بهترین قیمت فروش هستند که نشان‌دهنده بالاترین قیمتی است که خریدار حاضر است پرداخت کند و پایین‌ترین قیمتی است که فروشنده آماده است بپذیرد.
تعیین سطوح قیمت نه تنها برای تعیین قیمت فعلی دارایی مهم است بلکه بر نحوه شکل‌گیری تقاضا و عرضه نیز تأثیر دارد. اگر سطح قیمت خرید بالاتر از سطح قیمت فروش باشد، نشان‌دهنده وجود تقاضای قوی در بازار است که ممکن است منجر به افزایش قیمت دارایی شود. سطوح حمایت و مقاومت در این بازه‌ها اهمیت بالایی پیدا می‌کنند و باید به آنها در دفتر سفارشات توجه کرد.
مقدار سفارش
مقدار سفارش به حجم دارایی‌هایی اشاره دارد که در هر سطح قیمت موجود است. این مقدار نشان‌دهنده عمق بازار است؛ یعنی اگر یک سطح قیمت دارای حجم بالایی از سفارش باشد، نشان‌دهنده وجود نقدینگی بیشتر در آن سطح است.
وجود مقدار بالای سفارش در یک سطح قیمت باعث افزایش ثبات بازار خواهد شد زیرا تغییرات ناگهانی قیمت‌ها تحت تأثیر حجم بالای سفارشات قرار نخواهد گرفت. بنابراین، تحلیل مقدار سفارش‌ها برای معامله‌گران بسیار مهم است تا بتوانند نقاط قوت و ضعف بازار را شناسایی کنند.
عمق بازار
عمق بازار به مفهوم توانایی بازار در تحمل تغییرات ناگهانی قیمت اشاره دارد. هرچه عمق بازار بیشتر باشد، تغییرات قیمتی کمتری رخ خواهد داد. عمق بازار معمولاً با توجه به تعداد سفارشات موجود در سطوح مختلف قیمت محاسبه می‌شود.
وجود عمق مناسب در بازار باعث افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد شد زیرا آنها مطمئن خواهند بود که قادرند دارایی‌های خود را بدون تأثیر عمده بر قیمت بفروشند یا بخرند. بنابراین، عمق بازار یکی از عوامل کلیدی در تعیین کارایی کلی اوردر بوک محسوب می‌شود.
آشنایی با انواع سفارش‌ها در اوردر بوک
انواع مختلفی از سفارش‌ها وجود دارند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. مهم‌ترین انواع سفارش‌ها شامل لیمیت اوردر (Limit Order)، مارکت اوردر (Market Order)، استاپ اوردر (Stop Order) و تعدادی دیگر هستند که در ادامه توضیحات لازم در خصوص هر کدام را ارائه می‌کنیم.
- لیمیت اوردر (Limit Order): این نوع سفارش مشخص‌کننده قیمتی است که خریدار یا فروشنده حاضر است دارایی را در آن قیمت بخرد یا بفروشد. مزیت آن دقت بالا در تعیین قیمت است اما ممکن است باعث عدم اجرای معامله شود.
- مارکت اوردر (Market Order): این نوع سفارش بلافاصله با بهترین قیمت موجود در بازار اجرا می‌شود. مزیت این نوع سفارش سرعت بالا در اجراست اما ممکن است با قیمت نامناسبی انجام شود.
- استاپ اوردر (Stop Order): این سفارش زمانی فعال می‌شود که قیمت دارایی به سطح مشخصی برسد.
- تیک پروفیت (Take Profit): سفارش حد سود برای قفل کردن سود در زمانی استفاده می‌شود که قیمت دارایی به سطح مشخصی برسد.
- استاپ لاس (Stop Loss): استاپ لاس یا حدضرر برای محدود کردن ضررها استفاده می‌شود. استاپ لاس معمولاً خلاف جهت تحلیل معامله‌گران تنظیم می‌شود.
آشنایی با مزایا و معایب استفاده از دفتر سفارش
استفاده از اوردر بوک دارای مزایا و معایب مختلفی است که باید با آنها آشنا شوید. در ادامه توضیحات مختصری در خصوص هر کدام ارائه خواهیم کرد.
مزایای استفاده از اوردر بوک
از مزایای متعدد دفتر سفارشات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شفافیت بازار: دفتر سفارش باعث افزایش شفافیت بازار می‌شود زیرا تمامی شرکت‌کنندگان قادر هستند تا وضعیت فعلی سفارشات را مشاهده کنند. این شفافیت موجب افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد شد و احتمال وقوع نوسانات غیرمنتظره قیمت‌ها را کاهش خواهد داد.
- افزایش نقدینگی: وجود یک اوردر بوک فعال منجر به افزایش نقدینگی در بازار خواهد شد. هرچه تعداد سفارشات بیشتر باشد، معامله‌گران قادر خواهند بود سریع‌تر وارد معاملات شوند بدون اینکه تأثیر زیادی بر روی قیمت داشته باشند.
- تسهیل قیمت‌گذاری: اوردر بوک همچنین فرآیند قیمت‌گذاری را تسهیل می‌کند زیرا معامله‌گران با دسترسی به اطلاعات دقیق درباره تقاضا و عرضه قادر خواهند بود تا بهترین قیمت‌ها را برای خرید یا فروش پیدا کنند. این امر منجر به ایجاد یک بازار کارآمدتر خواهد شد.
معایب اوردر بوک
با وجود فواید زیاد دفتر سفارش، معایبی نیز وجود دارد که باید به آنها توجه کنید. در این بخش به برخی از معایب آن اشاره می‌کنیم.
- مشکلات احتمالی و چالش‌ها: یکی از مشکلات اصلی دفتر سفارشات نوسانات شدید قیمتی ناشی از عدم تعادل بین عرضه و تقاضا است. اگر تعداد زیادی از خریداران یا فروشندگان ناگهان وارد بازار شوند، ممکن است باعث نوسانات شدید قیمت یک ارز دیجیتال شود که برای سرمایه‌گذاران خطرناک است.
- محدودیت‌های مربوط به اوردر بوک: محدودیت دیگری که ممکن است وجود داشته باشد مربوط به عدم اجرای برخی سفارشات لیمیت در شرایط خاص بازار است. اگر قیمت سریعاً تغییر کند، ممکن است برخی از سفارشات لیمیت نتوانند اجرا شوند که این موضوع ممکن است منجر به ضرر سرمایه‌گذاران شود.
کاربردهای اردربوک چیست؟
اوردر بوک کاربردهای متعددی در انواع سبک ترید ارز دیجیتال دارد که شامل استفاده در بورس‌ها و بازارهای مالی سنتی و همچنین معاملات ارزهای دیجیتال می‌شود. در ادامه هر کدام از این موارد را مرور می‌کنیم.
- استفاده در بورس‌ها و بازارهای مالی: اوردر بوک یکی از ابزارهای اساسی در بورس‌های سنتی محسوب می‌شود که برای ثبت تمامی معاملات انجام‌شده استفاده می‌شود. این سیستم اجازه می‌دهد تا تمامی شرکت‌کنندگان بتوانند از وضعیت فعلی بازار مطلع شوند و تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند.
- کاربرد در معاملات ارزهای دیجیتال: اوردر بوک همچنین یکی از عناصر کلیدی در پلتفرم‌های معاملاتی ارزهای دیجیتال محسوب می‌شود. با توجه به عدم وجود واسطه‌های سنتی در این نوع معاملات، اوردر بوک نقش بسیار مهمی در تسهیل معاملات ایفا می‌کند و شفافیت بیشتری را فراهم می‌آورد.
در ادامه نمونه‌ای از یک دفتر سفارش را به عنوان مثال مرور می‌کنیم.
نمونه‌ای از دفتر سفارش
برای بهتر فهمیدن عملکرد اوردر بوک، بررسی یک نمونه عملی بسیار مفید خواهد بود. در ادامه یک مقال از اوردر ربوک را مرور می‌کنیم.
به عنوان مثال، فرض کنید یک ارز دیجیتال مانند بیت کوین دارای یک دفتر سفارش فعال باشد که شامل چندین سطح قیمت مختلف باشد. فرض کنید بهترین قیمت خرید ۵۰,۰۰۰ دلار و بهترین قیمت فروش ۵۰,۵۰۰ دلار باشد. این اطلاعات نشان‌دهنده تقاضا برای بیت کوین در سطح فعلی بازار است.
در این حالت تریدرها می‌توانند با نگاه به اردر بوک از لیمیت اوردر استفاده کنند.
لیمیت اوردر سفارشی است که تنها در صورتی اجرا خواهد شد که قیمت دارایی به سطح مشخص‌شده توسط کاربر برسد. دد مثال بالا اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد بیت کوینی را با قیمت ۴۹,۰۰۰ دلار بخرد، او یک لیمیت اوردر برای خرید ثبت خواهد کرد که تنها زمانی اجرا خواهد شد که قیمت بیت کوین به ۴۹,۰۰۰ دلار برسد یا کمتر شود.
برای فروش نیز می‌توان با نگاه به دفتر سفارش قیمت مناسب را تعیین کرد. مثلاً پس از خرید بیت کوین در قیمت ۴۹,۰۰۰ دلار می‌توان قیمت ۵۱,۰۰۰ دلار را برای فروش تعیین کرد.
به همین صورت می‌توان معاملات خود را باز کنید و از اطلاعات اردر بوک بهره‌مند شوید تا بتوانید بهترین زمان خرید و فروش ارز دیجیتال را پیدا کنید.
عملیات اوردر بوک چگونه اجرایی می‌شود؟
عملیات مربوط به اوردر بوک شامل مراحل مختلفی است که برای ثبت، مدیریت و اجرای معاملات انجام می‌شود. معاملات معمولاً با ورود سفارشات خرید یا فروش توسط معامله‌گران آغاز می‌شود.
پس از ثبت این سفارشات، سیستم اوردر بوک آنها را پردازش کرده و بر اساس اولویت قیمت/زمان آنها را سازماندهی می‌کند. هنگامی که شرایط مناسب فراهم شود (مانند تطابق بین یک لیمیت اوردر خرید و یک لیمیت اوردر فروش)، معامله انجام می‌شود و اطلاعات مربوطه ثبت می‌شود.
مراحل انجام معامله از طریق اوردر بوک به صورت زیر پیگیری می‌شود:
- ثبت سفارش: خریدار یا فروشنده سفارش خود را ثبت می‌کند.
- پردازش: سیستم اطلاعات مربوطه را پردازش کرده و ترتیب اولویت‌بندی را مشخص می‌کند.
- اجرای معامله: هنگامی که شرایط مناسب فراهم شود، معامله انجام شده و اطلاعات جدید وارد دفتر ثبت معاملاتی خواهد شد.
- به‌روزرسانی: پس از انجام معامله، سیستم فوراً اطلاعات مربوطه را بروزرسانی کرده تا وضعیت جدید بازار منعکس شود.
آشنایی با مفاهیم دفتر سفارشات
در اردربوک اصطلاحات خاصی وجود دارد که هر کدام به مفاهیم مهمی اشاره می‌کنند. در این بخش به این اصطلاحات اشاره خواهیم کرد.
آشنایی با مفهوم اولیت قیمت/زمان در اردربوک
اولویت قیمت/زمان یکی دیگر از مفاهیم کلیدی مرتبط با عملکرد اوردر بوک است. اولویت قیمت بدین معناست که اگر دو یا چند سفارش همزمان وارد شوند، آن‌هایی که دارای بهترین قیمت هستند ابتدا اجرا خواهند شد.
اگر چندین سفارش دارای همان قیمت باشند، اولویت زمان تعیین‌کننده اجرا خواهد بود؛ یعنی اولین سفارشی که ثبت شده باشد زودتر اجرا خواهد شد.
این سیستم اولویت‌بندی باعث ایجاد نظم در فرآیند معاملاتی شده و این اطمینان را ایجاد می‌کند که همه شرکت‌کنندگان فرصتی برابر برای ورود به معاملات دارند.
آشنایی با مفهوم Time In Force یا TIF
مفهوم Time In Force (TIF) یا زمان عملیاتی یکی دیگر از جنبه‌های مهم مرتبط با ثبت سفارشات در اوردر بوک محسوب می‌شود.
مفهوم TIF تعیین‌کننده مدت زمانی است که یک سفارش قبل از اینکه لغو یا اجرا شود معتبر باقی خواهد ماند. انواع رایج TIF شامل “Good Till Canceled” (GTC)، “Immediate or Cancel” (IOC) و “Fill or Kill” (FOK) هستند. توضیحات مربوط به هر کدام را در ادامه مرور می‌کنیم:
- سفارش GTC: سفارشی که تا زمان لغو شدن معتبر باقی خواهد ماند.
- حالت سفارش IOC: سفارشی است که باید فوراً اجرا شود یا لغو گردد.
- سفارش FOK: به نوعی از سفارشی گفته می‌شود که باید تماماً اجرا شود و نباید ناقص بماند. مثلاً شما قصد دارید ۵ اتریوم با قیمت ۳۷۰۰ دلار خرید کنید، اگر تمام ۵ واحد با این قیمت موجود شد، سفارش انجام می‌شود. اما اگر سفارشات موجود با این حجم و قیمت قابل دست یافتن نباشد سفارش انجام نمی‌شود.
آشنایی با مفهوم بازارسازها در عملکرد اوردر بوک
بازارسازها شرکت‌هایی هستند که اقدام به خرید و فروش دارایی‌ها کرده تا نقدینگی بیشتری به بازار اضافه کنند. آنها با ارائه پیشنهادات خرید و فروش باعث ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا خواهند شد. وجود آنها باعث کاهش نوسانات قیمتی شده و اطمینان خاطر بیشتری برای سایر سرمایه‌گذاران فراهم خواهد کرد.
مفهوم عمق نقدینگی و تأثیر آن بر بازار
عمق نقدینگی نشان‌دهنده توانایی یک دارایی برای تحمل تغییرات قیمتی بدون تأثیر عمده بر روی قیمت آن است؛ یعنی اگر حجم بالای پیشنهادات خرید یا فروش وجود داشته باشد، تغییرات قیمتی کمتری اتفاق خواهد افتاد. بنابراین عمق نقدینگی یکی از عوامل کلیدی در تعیین کارایی کلی دفتر سفارش محسوب می‌شود.
توضیح مفهوم مزایده‌ها و نحوه عملکرد آنها در اوردر بوک
مزایده‌ها یکی دیگر از جنبه‌های مهم مرتبط با عملکرد دفتر سفارش هستند. مزایده فرایندی است که طی آن خریداران اعلام آمادگی خود را برای خرید دارایی‌ها اعلام کرده‌اند؛ سپس فروشندگان بالاترین پیشنهادات خرید را بررسی کرده تا بهترین گزینه ممکن انتخاب گردد. این فرایند موجب ایجاد رقابت بین خریداران شده و نهایتاً منجر به تعیین بهترین قیمت ممکن برای دارایی خواهد شد.
پس از آشنایی با مفاهیم، بهتر است با سیستم بازار ساز خودکار و مقایسه آن با دفتر سفارشات آشنا شویم.
مقایسه سیستم‌های بازار ساز خودکار و دفتر سفارشات
مقایسه سیستم بازارساز خودکار (AMM) با سیستم‌های سنتی مانند دفتر سفارش از موارد جالب توجهی است که باید با آن آشنایی پیدا کنید.
سیستم‌های AMM بر مبنای الگوریتم‌هایی عمل کرده که نقدینگی را فراهم می‌کنند اما هیچگونه دفتر سفارشی ندارند. برخلاف سیستم‌های سنتی مانند دفتر درخواست که نیازمند ثبت دقیق پیشنهادات خرید و فروش هستند. AMM عموماً هزینه‌های کمتری دارند اما ممکن است دقت کمتری نسبت به دفتر درخواست داشته باشند. بنابراین انتخاب بین AMM یا دفتر درخواست بستگی به نیاز پلتفرم‌های مختلف دارد. در صرافی‌های غیر متمرکز از سیستم بازارساز خودکار استفاده می‌شود.
جمع بندی
اوردر بوک یکی از ابزارهای کلیدی در دنیای مالی مدرن محسوب می‌شود که نقش بسزایی در تسهیل معاملات ایفا می‌کند. با فراهم کردن دسترسی آسان به اطلاعات دقیق درباره عرضه و تقاضا، این سیستم امکان تصمیم‌گیری بهتر برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند و در تعادل بخشی میان خریداران و فروشندگان نقش مؤثری دارد.
با وجود مزایا وتسهیل‌هایی که سیستم دفتر سفارشات ارائه می‌دهد، چالش‌ها ومحدودیت‌هایی نیز برای آن وجود دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد. بنابراین شناخت کامل عملکرد اوردر سفارش و مفاهیم مرتبط با آن برای هر تریدر بازار کریپتو ضروری است.
