آشنایی با ری استیکینگ؛ سهام گذاری مجدد چیست؟

ری استیکینگ مفهومی جدید است که به کاربران این امکان را میدهد تا با همان سرمایه، از دو جا سود ببرند! در این روش، شما میتوانید توکنهای خود را به صورت همزمان در بلاکچین اصلی (مثل اتریوم) و دیگر پروتکلها استیک کنید. بدین ترتیب، امنیت چندین شبکه را به طور همزمان تامین نمایید. این کار هم باعث میشود تا به خاطر ایمنسازی شبکههای بیشتر، پاداشهای بیشتری دریافت کنید، هم ریسک جریمه شدن (slashing) را هم برای شما بالا میبرد.
هدف اصلی ری استیکینگ این است که کار را برای توسعهدهندگان بلاکچین راحتتر کند. با استفاده از سهام گذاری مجدد، دیگر نیازی نیست توسعهدهندگان برای راهاندازی پروژههای جدید، شبکهای از اعتبارسنجها و توکنهای قفلشده برای تأمین امنیت سیستم خود ایجاد کنند.
در این مقاله، به دنیای ری استیکینگ و نحوهی کار و مزایای ری استیکینگ اتریوم (ETH) خواهیم پرداخت.
ری استیکینگ چیست؟
ری استیکینگ به اعتبارسنجهای بلاکچینهای مبتنی بر اثبات سهام (PoS) مثل اتریوم و سولانا این امکان را میدهد تا توکنهای قفلشده خود را در دیگر سرویسهای PoS به کار بیاندازند.
قفل کردن رمزارز برای تایید تراکنشها و ایمنسازی شبکه، بخشی مهم از فرآیند اثبات سهام است که در بسیاری از بزرگترین شبکههای بلاکچین دنیا استفاده میشود. به زبان ساده، هرچه تعداد اعتبارسنجهای یک شبکه بیشتر باشد، حمله به آن سختتر میشود.
اگر با این فرآیند آشنایی ندارید، میتوانید مقاله استیکینگ چیست؟ را مطالعه کنید.
پیش از ظهور سهام گذاری مجدد، توکنهای قفلشده قابل استفاده در پروتکلهای دیگر نبودند. این محدودیت دو مشکل داشت:
- اعتبارسنجها در میزان پاداشی که میتوانستند از داراییهای قفلشده خود به دست بیاورند، محدود بودند.
- امنیت شبکه قابل اشتراکگذاری بین پلتفرمهای مختلف نبود.
ری استیکینگ روی تجمیع و گسترش امنیت شبکههای بزرگ بلاکچین به سرویسهای دیگر، مثل شبکههای اوراکل، لایههای دسترسی به داده و پلهای بلاکچین تمرکز میکند. همچنین به اعتبارسنجها این امکان را میدهد تا با ایمنسازی همزمان چندین پلتفرم با استفاده از یک رمزارز واحد، چندین نوع پاداش به دست آورند.
توضیح ری استیکینگ با مثال
بیایید شبکه اتریوم را به عنوان مثال در نظر بگیریم. شبکه اتریوم به دلیل تعداد زیاد اعتبارسنجها و توزیع داراییهای قفلشده بین این اعتبارسنجها، یکی از امنترین شبکههای مبتنی بر اثبات سهام است. اما همانطور که گفتیم، اتریومهای قفلشده در خود شبکه اتریوم راکد باقی میمانند. همین موضوع باعث پیدایش مشتقات استیکینگ مایع (liquid staking) شده است. در این روش، اتریومهای قفلشده به توکنهای مشتق شده قابل معامله تبدیل میشوند که میتوان از آنها در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) استفاده کرد. همچنین بر خلاف استیکینگ عادی که نیازمند حداقل ۳۲ واحد اتریوم است، مشتقات استیکینگ مایع حداقل حد نصابی ندارند و به افراد با سرمایه کمتر اجازه میدهند از پاداشهای استیکینگ بهرهمند شوند.
ری استیکینگ این موضوع را یک قدم جلوتر میبرد. پروتکلهای سهام گذاری مجدد این امکان را برای سایر پروتکلهای غیرمتمرکز فراهم میکنند تا از داراییهای قفلشده در اتریوم برای بهبود امنیت خود استفاده کنند. اعتبارسنجها و داراییهایی که برای این منظور قرارداد بستهاند، بر اساس شرایط تشویقی اعتبارسنجی در پلتفرمی که دارایی را قرض میگیرد، پاداش دریافت میکنند. اعتبارسنجها و کسانی که دارایی خود را به او سپردهاند (Nominator) چندین پاداش کسب میکنند: هم از شبکه اصلی اتریوم و هم از شبکه یا پروتکلی که دارایی آنها در آن ریاستیک شده است.
چرا ری استیکینگ مهم است؟
اتریوم در سال ۲۰۱۵ به عنوان اولین پلتفرم بلاکچینی از این نوع شناخته شد که به توسعهدهندگان اجازه میداد تا به صورت آزادانه اپلیکیشنهای غیرمتمرکز (dApp) خود را روی زیرساخت آن راهاندازی کنند.
این کار نه تنها زمان و هزینه توسعه پروژههای جدید ارز دیجیتال را کاهش داد، بلکه به پروژهها اجازه داد تا از امنیت شبکهی زیربنایی اتریوم بهرهمند شوند.
ماشین مجازی اتریوم (EVM) یک محیط اجرایی است که این قابلیت را فراهم میکند. در حالی که EVM چندین مزیت برجسته ارائه میدهد، اما بدون محدودیت هم نیست.
مهمترین محدودیت این است که هر dAppای که روی بلاکچین اتریوم ساخته شده باشد و با EVM سازگار نباشد، از امنیت شبکهی آن بهرهمند نمیشود. این محدودیت، به نوبهی خود، چند مشکل دیگر را هم ایجاد میکند:
- برخی از انواع اپلیکیشنها در اکوسیستم اتریوم مجبورند شبکهی اعتبارسنج (validator) مخصوص به خود را ایجاد کنند.
- راهاندازی یک مجموعه از اعتبارسنجهای به اندازهی کافی غیرمتمرکز و ایمن برای پروژههای مستقل، میتواند زمان و سرمایهی قابل توجهی به آنها تحمیل کند.
- برخی بر این باورند که سرمایهگذاری و استیکینگ با پروژههای جدید، در مقایسه با استیکینگ در بلاکچینهای شناختهشده، ریسک بالاتری دارد. برای جبران این موضوع، پروژههای جدیدتر اغلب مجبورند پاداشهای بالاتری پرداخت کنند تا اعتبارسنجها را به سمت شبکهی خود جذب کنند که میتواند منجر به خروج غیرضروری ارزش از شبکه شود.
در کل، عدم سازگاری میتواند باعث ایجاد اختلاف بین dAppها در اکوسیستم اتریوم شود، جایی که برخی از برنامهها نسبت به بقیه امنتر هستند.
پروتکلهای ری استیکینگ به دنبال رفع این نوع محدودیتها هستند. آنها به اعتبارسنجها این امکان را میدهند تا داراییهای رمزنگاری خود را در طیف وسیعی از سرویسها، حتی آنهایی که با ماشین مجازی لایه ۱ سازگار نیستند، ریاستیک کنند.
نتیجهی این کار، امنیت اشتراکی در میان چندین پروتکل و سرویس است که طرفداران آن بر این باورند که در نهایت منجر به اکوسیستم قویتری از اپلیکیشنهای غیرمتمرکز خواهد شد.
ری استیکینگ چطور کار میکند؟
پروتکلهای ری استیکینگ، سرویسی اختیاری را ارائه میدهند که اعتبارسنجها (که به آنها ریاستیکر گفته میشود) میتوانند از طریق آن، اتریوم، سولانا یا هر رمزارز قفلشدهی دیگر خود را به طور همزمان در چندین پروتکل به کار بیاندازند.
این قابلیت شامل داراییهای استیکشدهی مایع از پروتکلهایی مثل راکتپول و لیدو فایننس هم میشود.
آیگنلیر، بهعنوان یک مثال پیشرو، مجموعهای از قراردادهای هوشمند است که به اعتبارسنجهای اتریوم اجازه میدهد تا داراییهای قفلشدهی خود را دوباره قفل (ریاستیک) کنند و امنیت دیگر پروتکلهای مبتنی بر اتریوم را تامین نمایند. آیگنلیر به طور کلی به این پروتکلها «ماژول» یا «سرویسهای با اعتبارسنجی فعال (AVS)» میگوید.
جریمه شدن (Slashing)
زمانی که کاربران تصمیم به استفاده از پروتکلهای سهام گذاری مجدد میگیرند، علاوه بر شرایط جریمه شدن (slashing) خود اتریوم، شرایط جریمه شدن دیگری را هم که هر ماژول تعیین کرده است، میپذیرند.
جریمه شدن (slashing) بخش مهمی از سیستمهای اثبات سهام است. در این سیستم، اگر پروتکل رفتار مخربی از یک اعتبارسنج تشخیص دهد، بخشی یا تمام داراییهای قفلشدهی او ضبط میشود.
هر سرویس با اعتبارسنجی فعال (AVS) شرایط جریمه شدن خاص خود را تعیین میکند تا اعتبارسنجها را تشویق کند به نفع شبکهی خود عمل کنند. بدون این جریمههای اضافی، اعتبارسنجهای مخرب میتوانند به طور مشترک ماژولهای آسیبپذیر را هدف قرار داده و به آنها حمله کنند.
مشابه با مدلهای اثبات سهام تفویضی، اعتبارسنجها میتوانند قفل کردن دارایی به نیابت از خود را به اپراتورهای ثبتشده بسپارند.
این گزینه به ریاستیکرهایی که شاید زمان یا تجهیزات لازم برای برآورده کردن نیازمندیهای منابع سیستمی ماژولهای خاص را نداشته باشند، فرصتی میدهد تا در شبکهی آنها مشارکت کرده و پاداش دریافت کنند
سرویسهای با اعتبارسنجی فعال (AVS)
فراتر از ویژگی امنیت اشتراکی آیگنلیر، این سیستم یک بازارچهی باز برای سرویسهای با اعتبارسنجی فعال هم معرفی میکند که در آن ریاستیکرها میتوانند آزادانه انتخاب کنند که میخواهند امنیت کدام ماژول را تامین کنند.
این تصمیم ممکن است تحت تاثیر چند عامل باشد، از جمله نیازمندیهای منابع یک ماژول، میزان پاداش، ریسک احتمالی یا اینکه آن ماژول به چه بخشی از بلاکچین خدمات میدهد.
برای مثال، گروهی از اعتبارسنجها که به آیندهی شبکههای اوراکل اعتقاد دارند، ممکن است تصمیم بگیرند در ازای دریافت توکنهای بومی آن شبکههای اوراکل، امنیت سرویسهای با اعتبارسنجی فعال مبتنی بر اوراکل را تامین کنند.
برخی دیگر ممکن است به طور خاص روی سرویسهای با اعتبارسنجی فعال راهاندازیشده روی آیگنلیر که ریسک و پاداش بالایی دارند تمرکز کنند تا حداکثر پاداش را روی داراییهای قفلشدهی خود به دست بیاورند.
چطور توکنهای خود را ری استیک کنیم؟
در اینجا به طور خلاصه به انواع مختلف ری استیکینگ میپردازیم تا بهتر با این روش آشنا شوید.
۱. ری استیکینگ با EigenLayer
این روش مخصوص کاربرانی است که یک گره اعتبارسنج اتریوم اجرا میکنند. ری استیکینگ بومی EigenLayer از طریق مجموعهای از قراردادهای هوشمند انجام میشود. این قراردادها داراییهای قفلشدهی زیر نظر گرهی یک اعتبارسنج را مدیریت میکنند و امنیت اقتصادی-رمزنگاری (crypto-economic) را که توسط پروتکلهای سهام گذاری مجدد ارائه میشود، تضمین مینمایند.
اعتبارسنجهایی که میخواهند در برنامهی ری استیکینگ شرکت کنند، باید نرمافزار گرهی اضافی مخصوص ماژول ری استیکینگ را دانلود و اجرا کنند. با انجام این کار، اعتبارسنجها خود را ملزم به رعایت قوانین سهام گذاری مجدد EigenLayer میکنند که شامل پایبندی به یک شرط جریمه شدن (slashing) اضافی است.
۲. ری استیکینگ مایع
ری استیکینگ مایع نوع دیگری از ری استیکینگ است که در آن از توکنهای استیکینگ مایع استفاده میشود. در این فرآیند، یک استیکر ابتدا داراییهای خود را با یک اعتبارسنج استیک میکند، سپس یک توکن به عنوان نمایندهی سهام خود با آن اعتبارسنج دریافت میکند. در آن زمان، استیکر میتواند توکن استیکینگ مایع را روی پروتکل ری استیکینگ استیک کند.
هنگامی که توکنها در پروتکل سهام گذاری مجدد سپردهگذاری میشوند، کاربران میتوانند با انعطافپذیری بیشتری برای ری استیکینگ توکنهای خود، اپلیکیشنهای غیرمتمرکز (dApp) موجود را بررسی کنند. این dAppها که در EigenLayer به عنوان «سرویسهای با اعتبارسنجی فعال (AVS)» شناخته میشوند، از استیکینگ مایع برای ارتقای زیرساخت امنیتی خود از طریق فرآیند ری استیکینگ استفاده میکنند.
مزایای ری استیکینگ چیست؟
سهام گذاری مجدد چندین مزیت کلیدی دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:
۱. انعطافپذیری
ری استیکینگ به معاملهگران انعطافپذیری بیشتری میدهد. شما میتوانید از داراییهای قفلشدهی خود در فعالیتهای مالی مختلفی استفاده کنید بدون اینکه نیاز به خارج کردن آنها از حالت قفل (unstake) داشته باشید. این کار باعث میشود ضمن حفظ امکان دریافت پاداش، به نقدینگی (liquidity) هم دسترسی داشته باشید. این انعطافپذیری منجر به تخصیص سرمایه کارآمدتر و بهینهسازی استفاده از داراییهای قفلشده میشود.
۲. رفع معایب استیکینگ سنتی
ری استیکینگ مشکلاتی را که قفل بودن داراییها در استیکینگ سنتی ایجاد میکند، برطرف میکند. در استیکینگ سنتی، داراییها قفل شده و قابل دسترس نیستند. سهام گذاری مجدد این امکان را به دارندگان توکن میدهد تا بدون اینکه از سودهای احتمالی محروم شوند، از داراییهای خود نقدینگی به دست آورند. این موضوع باعث میشود استیکینگ برای کسانی که به دنبال نقدینگی و انعطافپذیری هستند، جذابتر شود.
۳. امنیت مقیاسپذیر
ری استیکینگ به پروتکلها این امکان را میدهد تا بسته به نیازهای شبکه، به سطحی از انعطافپذیری در زمینهی امنیت دست پیدا کنند. به لطف ری استیکینگ، پروتکلها میتوانند با بستن قرارداد با اعتبارسنجهای حاضر در یک پروتکل سهام گذاری مجدد، در مواقع لزوم امنیت خود را ارتقا دهند. هنگامی که نیاز به امنیت کاهش پیدا کرد و شبکه به حالت عادی بازگشت، پروتکلها میتوانند سطح امنیت را پایین بیاورند. این کار به پروتکلها اجازه میدهد تا رویکردی به صرفه از نظر اقتصادی برای مقیاسبندی امنیت شبکه در پیش بگیرند.
۴. امنیت برای پروتکلهای جدید
پروتکلها و شبکههای جدید برای توسعهی یک سیستم امنیتی مناسب به کمک نیاز دارند. به خصوص در مراحل اولیهی فعالیت یک پروتکل، این موضوع اهمیت زیادی دارد. ری استیکینگ به این پروتکلها دسترسی به مجموعهی بزرگی از اعتبارسنجها در ابتدای توسعهی خود میدهد و به آنها اجازه میدهد تا امنیت خود را به شکل قابل توجهی تقویت کنند.
محبوبترین پروتکلهای ری استیکینگ
در اینجا با ۳ تا از برترین و محبوبترین پروتکلهای ری استیکینگ آشنا خواهیم شد:
۱. Ether.fi
اتریوم.فی (Ether.fi) با بیش از ۲.۲ میلیارد دلار ارزش کل قفلشده (TVL) در اواسط مارس ۲۰۲۴، بزرگترین پروتکل ری استیکینگ مایع است. توکن سهام گذاری مجدد قابل معاملهی اتریوم.فی، eETH نام دارد:
- کاربر پس از سپردهگذاری اتریوم خود و دریافت توکن ری استیکینگ eETH، میتواند از آن در امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) برای به حداکثر رساندن سودش استفاده کند.
- اتریوم سپردهگذاریشده هم پاداشهایی را برای اثبات سهام اتریوم و هم ری استیکینگ EigenLayer (پس از راهاندازی پاداشهای EigenLayer) دریافت خواهد کرد.
- کاربران همچنین میتوانند امتیاز وفاداری اتریوم.فی را کسب کنند که قرار است در حاکمیت غیرمتمرکز نقش داشته باشد. اتریوم.فی همچنین یک پروژهی NFT مرتبط به نام Ether.fan دارد. در این پروژه، کاربران میتوانند اتریوم خود را استیک کنند و NFT ضرب کنند تا امتیاز بیشتری کسب نمایند. این NFT نشاندهندهی مقدار استیکشدهی اتریوم است، بهطور خودکار پاداش استیک را افزایش میدهد و بسته به مدت زمان استیک کاربر، میزان پاداش را بالا میبرد.
۲. Puffer Finance
Puffer Finance با ارائهی توکن ری استیکینگ قابل معاملهی pufETH به کاربران، دومین پروتکل بزرگ ری استیکینگ دارایی مایع است. اگرچه Puffer Finance تنها در اوایل فوریه ۲۰۲۴ راهاندازی شد، عملکرد آن با TVL بیش از ۱.۴ میلیارد دلاری، کاملاً قدرتمند است.
در حال حاضر، این پروتکل فقط استیبلکوین stETH (سپردههای لیدو اتریوم (LST اتریوم)) را میپذیرد. پس از راهاندازی و اجرای شبکهی اصلی ری استیکینگ Puffer، برنامه بر این است که یک صرافی برای تبدیل stETH لیدو به اتریوم و سپس قفل مجدد آن روی EigenLayer راهاندازی شود. پوفر فایننس همچنین متعهد شده است تا برای محافظت از تمرکززدایی اتریوم، رشد پروتکل خود را به ۲۲ درصد از کل اعتبارسنجهای اتریوم محدود کند.
۳. Kelp DAO
کلپ دائو (Kelp DAO) با TVL بیش از ۷۳۰ میلیون دلار (تا اواسط مارس ۲۰۲۴)، امکان ری استیکینگ با rsETH را فراهم میکند. کلپ دائو در حال حاضر از اتریوم ($ETH) خود، stETH لیدو ($stETH) ، ETHx استیدر ($ETHx) و sfrxETH فراکس ($sfrxETH) پشتیبانی میکند:
- کاربران میتوانند با سپردهگذاری در کلپ، Kelp Miles و امتیاز EigenLayer را بهعنوان پاداش برای ری استیکینگ جمعآوری کنند.
- کلپ دارای یک برنامهی معرف است.
- در حال حاضر، کلپ با Pendle، Uniswap، Curve و Balancer ادغام شده است. مشارکتکنندگان در کلپ میتوانند از rsETH خود برای تعامل با این پروتکلها و کسب سود اضافی و امتیاز Kelp Miles/EigenLayer بیشتر استفاده کنند.
آیا ری استیکینگ امن است؟
هر تکنولوژی جدیدی با مجموعهای از ریسکهای خاص خودش همراه است. ری استیکینگ هم از این قاعده مستثنی نیست.
این لیست تنها شامل برخی از ریسکهای مرتبط با ری استیکینگ است و به هیچ وجه جامع نیست. قبل از استفاده از هر تکنولوژی جدیدی در حوزهی ارزهای دیجیتال، همیشه توصیه میشود که با دقت زیادی تحقیق کنید.
در ادامه به برخی از ریسکهای ری استیکینگ میپردازیم.
ریسک قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند ممکن است حاوی آسیبپذیری یا نقصهایی در کد خود باشند، مانند خطاهای برنامهنویسی، باگها و درهای پشتی (backdoor). این مشکلات میتوانند منجر به عواقب ناخواستهای مانند ضرر مالی، نقض امنیتی یا سوءاستفاده توسط بازیگران مخرب شوند.
ریسک جریمه شدن (slashing)
جریمه شدن میتواند بدون هشدار اتفاق بیفتد و منجر به ضررهای قابل توجهی شود. رمزارزی که برای ری استیکینگ انتخاب میشود، ممکن است به دلیل شرایط اضافی اعمالشده توسط هر سرویس با اعتبارسنجی فعال (AVS)، با ریسک جریمه شدن بیشتری مواجه شود.
ریسک طرف مقابل (اپراتور)
کار با واسطههای delegate در استیکینگ نیازمند اعتماد است. اپراتورهای ری استیکینگ باید از شرایط شبکهی هر ماژول پیروی کنند، در غیر این صورت با خطر از دست دادن وجوه از طریق جریمه شدن روبرو هستند. در چنین سناریوهایی، مشخص نیست که آیا ری استیکرها هیچگونه جبران خسارتی دریافت خواهند کرد.
ریسک سوددهی (Yield Risk)
در حالی که هدف EigenLayer این است که به پروتکلها اجازه دهد از اتریوم برای امنیت استفاده کنند، ری استیکرها با سیستم پاداش پروتکلی که داراییهای خود را در آن استیک میکنند، تشویق میشوند. این بدان معناست که ری استیکرها ممکن است برای به حداکثر رساندن سود خود، پروتکلهایی با بالاترین بازدهی را انتخاب کنند. همچنین این نگرانی وجود دارد که سرمایهگذاران ری استیکینگ را به عنوان یک محصول مالی سریع و به راحتی قابل اهرمگیری در نظر بگیرند که بر شبکه بلاکچین لایه ۱ تاثیر میگذارد.
آیا ری استیکینگ ارزش ریسک کردن را دارد؟
ری استیکینگ به کاربران این امکان را میدهد تا با ریسکپذیری، بازدهی بیشتری کسب کنند و از داراییهای قفلشدهی خود، در چندین شبکه به طور همزمان استفاده کنند. پروژههایی مانند EigenLayer این فرصت را برای ری استیکینگ و آزاد کردن پتانسیل توکنهای قفلشده در شبکههای مختلف و ورود به بازار امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) فراهم میکنند. مزایای عالی ری استیکینگ شامل پاداشهای بهتر، افزایش امنیت شبکه، کاهش خطر خالی کردن داراییها (dumping) و تقویت تمرکززدایی شبکهی اصلی میشود.
با این حال، این سودهای احتمالی بدون ریسک نیستند. برخی از این ریسکها عبارتند از آسیبپذیری قراردادهای هوشمند، رفتار تقلبآمیز اعتبارسنجها و افزایش احتمال جریمه شدن (slashing). همهی این موارد نیازمند بررسی دقیق توسط کسانی است که میخواهند وارد دنیای ری استیکینگ شوند.
علاوه بر این، تاثیر ری استیکینگ بر بلاکچینهای لایه ۱، که ویتالیک بوترین، یکی از بنیانگذاران اتریوم به آن اشاره کرده است، اهمیت یک رویکرد محتاطانه را برجسته میکند. اتکا به اجماع اجتماعی و درگیریها در صورت ضررهای قابل توجه، سوالاتی را در مورد تاثیر بلندمدت استیکینگ بر کل اکوسیستم بلاکچین ایجاد میکند.