در عصر دیجیتال، حفاظت از دسترسی به سیستم‌ها و داده‌ها بیش از هر زمان دیگری حیاتی است و یکی ابزارهای ضروری در استراتژی‌های احراز هویت مدرن، توکن امنیتی (Security Token) است. این توکن‌ها کد یا امضای دیجیتالی منحصربه‌فرد و حساس به زمان تولید می‌کنند، برای تأیید هویت کاربر طراحی شده‌اند. بدین ترتیب با الزام کاربران به اثبات مشروعیت خود به شیوه‌هایی فراتر از وارد کردن یک رمز عبور ساده، امنیت را ارتقا می‌دهند. برخلاف روش‌های ورود به سیستم سنتی، توکن‌های امنیتی خطرات مرتبط با نقض رمز عبور (Password Breach)، حملات فیشینگ (Phishing Attacks) و دسترسی غیرمجاز را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهند. در این مقاله بیتفا به بررسی مفهوم توکن امنیتی، انواع آن و مزایا معایبی که دارد می‌پردازیم.
توکن امنیتی چیست؟
توکن امنیتی یک دستگاه فیزیکی یا دیجیتالی است که برای احراز هویت کاربر برای دسترسی به سیستم‌های مختلف طراحی شده‌است. توکن امنیتی در حقیقت به‌عنوان یک لایه‌ی امنیتی افزوده عمل می‌کند و رمز عبور یا کدی منحصربه‌فرد تولید می‌کند که در هر تلاش برای ورود به سیستم باید وارد شود. این رمز عبور به‌طور مرتب تغییر می‌کند و فقط برای مدت کوتاهی معتبر است که استفاده و دسترسی غیرمجاز را غیرممکن می‌کند. اگر برایتان سوال است که توکن چیست، پیشنهاد می‌کنیم مقاله مربوطه را در سایت بیتفا مطالعه کنید بلکه به درک کاملی از این موضوع برسید.
توکن‌های امنیتی در اشکال مختلفی مانند کارت‌های هوشمند، کلید‌های یو‌اس‌بی (USB)، برنامه‌های کاربردی تلفن همراه یا کارت‌های شناسایی با فرکانس رادیویی (RFID) تولید می‌شوند. بنابراین اشکال مختلف توکن‌های امنیتی به کاربران اجازه می‌دهند تا از طریق مجموعه‌ی وسیعی از دستگاه‌ها پروسه‌ی احراز هویت را انجام دهند. هنگامی که این توکن‌ها همراه با رمز عبور یا پین استفاده می‌شوند، امنیت ورود به سیستم‌هایی مانند کامپیوترها، شبکه‌های عمومی یا شبکه‌های مجازی خصوصی را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند و حفاظت از آنها را در برابر دسترسی‌های غیرمجاز و نقض احتمالی تقویت می‌کنند.
توکن امنیتی چگونه کار می‌کند؟
تکنولوژی توکن‌های امنیتی بر اساس اصول ارتباط رمزنگاری بین دستگاه کاربر و سرور عمل می‌کند. زمانی که یک کاربر فرآیند ورود به سیستم یا لاگین را آغاز می‌کند، توکن امنیتی یک کد تصادفی تولید می‌کند. سپس آن را رمزگذاری می‌کند و همراه با جزئیات احراز هویت کاربر به سرور ارسال می‌کند. سرور نیز با پردازش این اطلاعات و ارسال یک پاسخ رمزگذاریشده که فقط دستگاه کاربر قادر به رمزگشایی آن است، صحت تعامل را تأیید می‌کند. توکن امنیتی قابلیت استفاده‌ی مجدد دارد و هر بار بدون اینکه نیاز باشد سرور اطلاعات حساس مانند نام کاربری یا رمز عبور را ذخیره کند، کدهای جدیدی ارائه می‌دهد. بنابراین خطر سرقت یا نقض داده‌ها را کاهش می‌دهد. بدین ترتیب توکن‌های امنیتی با تضمین اینکه این تبادل رمزگذاری‌شده‌‌ی منحصربه‌فرد تنها بین توکن و سرور به اشتراک گذاشته می‌شوند، فرآیند لاگین را قوی‌تر و ایمن‌تر می‌کنند.
انواع توکن امنیتی چیست؟
توکن‌های امنیتی در اشکال مختلفی وجود دارند که هرکدام برای برنامه‌ها و سطوح مختلف کنترل دسترسی طراحی شده‌اند. برخی از رایج‌ترین انواع این توکن‌ها در ادامه معرفی می‌کنیم.
رمزهای یک‌بار‌مصرف (OTP)
رمزهای یک‌بار‌مصرف توکن‌هایی دیجیتالی هستند که برای تولید یک رمز عبور منحصربه‌فرد برای هر بار ورود به سیستم طراحی شده‌اند. پس از احراز هویت کاربر با OTP، کد منسوخ می‌شود و از استفاده‌ی مجدد یا رهگیری جلوگیری می‌کند. این توکن‌ها از الگوریتم‌های رمزنگاری برای ایجاد OTP از یک کلید مخفی استفاده می‌کنند که نقاط داده‌ی منحصربه‌فرد را با هم ترکیب می‌کند و اغلب شامل یک شناسه‌ی یک‌بار‌مصرف تصادفی یا دارای محدودیت زمانی است. OTP به‌طور گسترده در احراز هویت دوم عاملی (2FA) برای ارائه‌ی یک لایه‌ی امنیتی افزوده، به‌ویژه در سیستم‌های مالی و سیستم‌های دارای امنیت بالا استفاده می‌شود.
توکن‌های غیرمتصل (Disconnected Tokens)
توکن‌های غیرمتصل، مستقل از سیستمی که ورود به آن را احراز هویت می‌کنند عمل می‌نمایند و معمولاً یک کد منحصربه‌فرد ایجاد می‌کنند که کاربر آن را به صورت دستی وارد می‌کند. آنها به صورت فیزیکی به کامپیوتر یا دستگاه متصل نمی‌شوند، اما هم‌چنان امنیت ورود را با ارائه‌ی یک کد جدید در هر لاگین افزایش می‌دهند. اپ‌های احراز هویتی تلفن همراه یا توکن‌های سخت‌افزاری ازین دسته هستند که کدهایی را برای ورود به VPN بدون نیاز به اتصال مستقیم تولید می‌کنند. این توکن‌ها می‌توانند برای دسترسی از راه دور و همین‌طور برای کاربرانی که نیازمند انعطاف‌پذیری در دستگاه‌ها و پلتفرم‌های مختلف هستند، مؤثر باشند.
توکن‌های متصل (Connected Tokens)
توکن‌های متصل، دستگاه‌هایی فیزیکی هستند که مستقیماً از طریق یک پورت مانند یو‌اس‌بی (USB) یا ارتباط حوزه نزدیک/ ان‌اف‌سی (NFC) به یک سیستم متصل می‌شوند. هنگامی که این توکن‌ها به سیستم وصل شده یا اسکن می‌شوند، با اعتبارسنجی اطلاعات توکن از طریق تعامل مستقیم با دستگاه به کاربران اجازه‌ی دسترسی به سیستم را می‌دهند. به‌عنوان‌مثال، دستگاه‌هایی موسوم به یوبی‌کی (YubiKey) وجود دارند که از پروتکل‌های مختلف احراز هویت پشتیبانی می‌کنند و می‌توانند در محیط‌های با امنیت بالا که به اعتبارسنجی فوری مبتنی بر توکن نیاز دارند، استفاده شوند. این توکن‌ها به‌ویژه در محیط‌هایی که نیاز به احراز هویت فیزیکی دارند، مستقیم‌تر و یک‌پارچه‌تر با پروتکل‌های امنیتی ادغام می‌شوند.
توکن‌های بدون تماس (Contactless Tokens)
توکن‌های بدون تماس با برقراری ارتباط بی‌سیم با سیستم ازطریق تکنولوژی‌هایی مانند بلوتوث یا RFID، احراز هویت کاربران را تأیید می‌کنند. این اتصال به کاربران اجازه می‌دهد تا بدون اتصال فیزیکی به سیستم‌ها دسترسی پیدا کنند.
توکن‌های بدون تماس، فرآیند احراز هویت را در محیط‌هایی مانند فضاهای اداری امن یا فضاهای مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی که دسترسی سریع و بدون استفاده از دست ضروری است، بسیار راحت می‌کنند. این توکن‌ها با امکان‌پذیر کردن دسترسی ایمن به سیستم در یک محدوده‌ی خاص، امنیت و تجربه‌ی کاربری را ارتقا می‌دهند.
توکن‌های نرم‌افزاری تأیید یگانه (SSO)
توکن‌های نرم‌افزاری تأیید یگانه یا SSO با ذخیره‌ی اعتبارنامه‌های دیجیتالی رمزگذاریشده مانند نام‌های کاربری و رمزهای عبور در یک توکن، امکان ورود آسان به چندین سیستم مختلف را برای کاربران فراهم می‌کنند. این به کاربران اجازه می‌دهد تا با یک بار احراز هویت، به برنامه‌ها یا خدمات مختلف دسترسی داشته باشند و نیاز به مدیریت رمزهای عبور متعدد را کاهش می‌دهد. توکن‌های SSO به‌ویژه در سازمان‌های بزرگ ارزشمند هستند؛ جایی که کارکنان باید به‌طور مؤثر به چندین سیستم امن دسترسی داشته باشند. این توکن‌ها راحتی و امنیت بیشتری برای کاربران فراهم می‌کنند.
توکن‌های قابل‌برنامه‌ریزی (Programmable Tokens)
توکن‌های قابل‌برنامه‌ریزی به‌طور پویا یک کد دسترسی جدید را در فواصل زمانی تعیین‌شده (معمولاً هر ۳۰ ثانیه) تولید می‌کنند که امکان دسترسی ایمن و دارای محدودیت زمانی را به سیستم‌ها فراهم می‌کند. این نوع توکن‌ها مانند سرویس توکن ایمنی آمازون وب سرویس (AWS) که اغلب در محیط‌های ابری و دیگر سیستم‌های حساس استفاده می‌شوند، کدهایی منحصربه‌فرد و دارای محدودیت زمانی تولید می‌کنند. بدین ترتیب به مدیران و کاربران فناوری اطلاعات، دسترسی موقت اعطا می‌کنند. این توکن‌ها با به‌روزرسانی مکرر کد، خطر دسترسی غیرمجاز از طریق اعتبارنامه‌های سرقت‌شده را کاهش می‌دهند.
کارت‌های هوشمند
کارت‌های هوشمند شبیه کارت‌های اعتباری سنتی هستند، اما حاوی یک تراشه‌ی تعبیه‌شده هستند که اطلاعات کاربر را در خود نگه می‌دارد. این کارت‌ها که معمولاً در تراکنش‌های مالی و نقاط دسترسی با امنیت بالا استفاده می‌شوند، برای احراز هویت نیاز به وارد شدن در یک دستگاه کارت‌خوان دارند. برخی از سیستم‌ها از این کارت‌ها به‌عنوان بخشی از یک احراز هویت چندعاملی (Multifactor Authentication) استفاده می‌کنند و آنها را با رمز عبور یا پین، یا گاهاً یک عامل اضافی مانند تأیید بیومتریک ترکیب می‌کنند. تلفیق امنیت فیزیکی و دیجیتالی، کارت‌های هوشمند را برای برنامه‌های بسیار امن (به‌ویژه در محیط‌هایی که با تراکنش‌های حساس سروکار دارند) ایده‌آل می‌کند.
توجه داشته باشید که توکن‌های امنیتی سفارشی‌شده می‌توانند شامل صفحه‌کلید‌هایی برای حفاظت از رمز عبور، ذخیره‌گاه‌های داده‌های بیومتریک برای تشخیص اثر انگشت یا عنبیه و طراحی‌های مقاوم در برابر دست‌کاری برای جلوگیری از سرقت فیزیکی داده‌ها باشند. این ویژگی‌های امنیتی اضافی می‌توانند آنها را نسبت به دسترسی‌های غیرمجاز ایمن‌تر کنند.
انواع رمز در توکن امنیتی چیست؟
توکن‌های امنیتی از انواع مختلفی از رمزها استفاده می‌کنند تا احراز هویت ایمن و تبادل داده را هنگام دسترسی به منابع تحت حفاظت تسهیل کنند.
اگرچه رمزها همیشه به صورت مستقیم در سیستم وارد نمی‌شوند، اما هر نوع از آنها نقش مهمی در تضمین دسترسی ایمن ایفا می‌کند.
رمزهای عبور ثابت
رمزهای عبور ثابت، یک رشته‌ی ثابت از کاراکترها (اعداد، حروف یا هر دو) هستند که در توکن ذخیره می‌شوند. این رمزهای عبور تغییر نمی‌کنند مگر‌اینکه توسط یک متخصص امنیتی اصلاح شوند؛ بنابراین در صورت افشا شدن، نسبت به رهگیری یا دسترسی غیرمجاز آسیب‌پذیر هستند. کاربران اغلب از این رمزهای عبور ثابت بی‌اطلاع هستند، زیرا آنها معمولاً در پشت صحنه و در طول فرآیند احراز هویت استفاده می‌شوند.
رمزهای عبور پویا
رمزهای عبور پویا در لحظه تولید می‌شوند و جایگزین ایمن‌تری برای رمزهای عبور ثابت هستند. در این نوع رمز عبور، سیستم امنیتی رمز عبور جدیدی تولید می‌کند که به توکن ارسال می‌شود و کاربر برای دسترسی باید این رمز عبور را وارد نماید. رمزهای عبور پویا می‌توانند دارای محدودیت زمانی باشند و هر چند ثانیه یک‌بار تغییر کنند، یا از رمزهای عبور یک‌بار‌مصرف (OTP) استفاده کنند که فقط برای یک بار ورود معتبر هستند. این روش، امنیت را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد؛ زیرا حتی اگر رمز عبور رهگیری شود، پس از استفاده‌ی اولیه بلا‌استفاده خواهد بود.
رمزهای عبور چالشی
رمزهای عبور چالشی شامل یک فرآیند ارتباطی دو طرفه بین توکن و سرور هستند. زمانی که کاربری برای دسترسی به یک منبع تلاش می‌کند، سرور یک چالش برای توکن ارسال می‌کند. توکن برای دریافت دسترسی باید چالش را رمزگشایی کرده و با داده‌های صحیح پاسخ دهد. این روش بر انتقال ایمن داده‌ها متکی است، که رهگیری یا تکرار فرآیند احراز هویت را برای اشخاص غیرمجاز دشوار می‌کند. رمزهای عبور چالشی با حصول اطمینان از اینکه سرور و توکن هر دو درگیر یک تبادل امن هستند، محافظتی قوی در برابر انواع مختلف تهدیدات سایبری ایجاد می‌کنند.
ویژگی‌های مهم توکن‌های امنیتی چیست؟
توکن‌های امنیتی یک دفاع قوی در برابر ضعف‌های ذاتی سیستم‌های رمز عبور سنتی ارائه می‌دهند. رمزهای عبور سنتی عموماً آسیب‌پذیر هستند و بسیاری از کاربران گزینه‌های ساده و قابل حدس را به‌عنوان واژه‌ی عبور خود انتخاب می‌کنند. سازمان‌ها با گنجاندن توکن‌های امنیتی در پروتکل‌های امنیتی خود و الزام دو نوع کلید احراز هویت برای دسترسی، می‌توانند امنیت خود را ارتقا دهند. در ادامه به ویژگی‌های مهم توکن امنیتی اشاره می‌کنیم.
- مالکیت: کاربر باید باید به صورت فیزیکی یک توکن امنیتی مانند تلفن هوشمند، کارت کلید یا دستگاه USB داشته باشد.
- دانش: کاربر همچنین باید یک رمز عبور یا پین را برای تکمیل فرآیند ورود به سیستم (لاگین) به خاطر بسپارد.
- وراثت: شامل روش‌های احراز هویت بیومتریک، ازجمله اثر انگشت یا تشخیص چهره است که امنیت را بیشتر می‌کند.
هنگامی که توکن‌های امنیتی با رمزهای عبور جفت می‌شوند، یک سیستم احراز هویت چند عاملی (MFA) را تشکیل می‌دهند که کنترل‌های دسترسی را به‌طول قابل‌توجهی تقویت می‌کند. این امنیت ارتقایافته به‌ویژه برای محافظت از اطلاعات حساس کاربران، ازجمله سوابق مالی و مدارک شناسایی شخصی بسیار مهم است. بسیاری از کسب‌وکارها، به‌ویژه در زمینه‌ی بانک‌داری، راه‌حل‌های MFA خود را به عنوان مزایای رقابتی معرفی می‌کنند و تعهد خود به امنیت و جلب اعتماد مشتری را از این طریق نشان می‌دهند.
آسیب‌پذیری‌های توکن امنیتی چیست؟
توکن‌های امنیتی علی‌رغم مزایایی که دارند، بی‌نقص نیستند و مجموعه‌ای از آسیب‌پذیری‌های خاص خود را دارند که می‌توانند امنیت کاربران را به خطر بیندازند. در ادامه به این چالش‌ها اشاره می‌کنیم.
- گم‌شدن: توکن‌های فیزیکی مانند کارت‌های کلید یا کارت‌های USB کوچک هستند و به راحتی گم می‌شوند. اگر این توکن‌ها فاقد رمزگذاری یا لایه‌های اضافی محافظت از رمز عبور باشند، هر کسی که آنها را بیاید می‌تواند دسترسی غیرمجاز کسب کند.
- سرقت: توکن‌های امنیتی می‌توانند در موقعیت‌های مختلف، از جمله دزدی یا حملات برنامه‌ریزی‌شده، هدف سرقت قرار بگیرند. دزدیده شدن یک توکن می‌تواند به یک نقض امنیتی قابل‌توجه تبدیل شود.
- هک‌شدن: اگرچه توکن‌های امنیتی برای محافظت در برابر بدافزارها طراحی شده‌اند، اما هر دستگاه الکترونیکی متصل به شبکه مستعد هک شدن است. مجرمان سایبری ماهر می‌توانند از نقاط ضعف سیستم این توکن‌ها سوء استفاده نمایند.
- نقض‌های امنیتی: مجرمان سایبری می‌توانند از تکنیک‌هایی مانند فیشینگ برای فریب کاربران و دریافت اطلاعات حساس یا جزئیات احراز هویت از آنها استفاده نمایند.
سازمان‌ها برای اطمینان از کارایی سیستم توکن‌های امنیتی‌شان باید هوشیار باشند و بررسی کنند که آیا تمام اجزا طبق برنامه عمل می‌کنند یا خیر. ارزیابی‌ها و به‌روزرسانی‌های منظم، در کاهش خطرات و محافظت در برابر تهدیدات بالقوه نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
توکن امنیتی در دنیای ارز دیجیتال چیست؟
اگر برایتان سوال است که توکن‌های امنیتی ارز دیجیتال چیست، باید بدانید که این نوع دارایی در اصل با نام توکن‌های دارایی دنیای واقعی (rwa) نیز شناخته می‌شوند. این موارد دارایی‌هایی دیجیتال هستند که نشان‌دهنده‌ی مالکیت یا سهمی از یک دارایی واقعی مانند سهام در یک شرکت، املاک و مستغلات یا دیگر ابزارهای مالی هستند و بر روی یک بلاک‌چین صادر می‌شوند.
برخلاف توکن‌های ابزاری که دسترسی به خدمات یا محصولات را امکان‌پذیر می‌کنند، توکن‌های اوراق بهادار مشمول مقررات فدرال هستند و مطابق با قوانین اوراق بهادار طراحی می‌شوند که این ویژگی، آنها را به یک ابزار سرمایه‌گذاری قانونی تبدیل می‌کند. توکن‌های امنیتی زیر محموعه‌ای از توکن‌های دارایی دنیای واقعی (rwa) محسوب می‌شوند که به لطف روش‌های رمزنگاری دارای ویژگی‌هایی مانند شفافیت بیشتر و امنیت بهبودیافته هستند. توکن‌های اوراق بهادار با استفاده از فناوری بلاک‌چین می‌توانند فرآیند انتقال دارایی را ساده‌تر کنند، هزینه‌های مرتبط با اوراق بهادار سنتی را کاهش دهند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را برای طیف گسترده‌تری از مخاطبان فراهم نمایند.
جمع‌بندی
توکن‌های امنیتی، ابزارهایی ضروری برای بهبود فرآیند احراز هویت و ایمن کردن دسترسی به سیستم‌ها هستند که کاربران را نه‌تنها به ارائه‌ی رمز عبور، بلکه به داشتن توکن‌های فیزیکی یا دیجیتالی ملزم می‌کنند. آنها با ایجاد کدهای منحصربه‌فرد برای هر بار ورود و استفاده از روش احراز هویت چندعاملی، خطرات مرتبط با دسترسی از طریق تنها یک رمز عبور را کاهش می‌دهند. اشکال متنوع این توکن‌ها، از OTPها گرفته تا کارت‌های هوشمند، محافظتی قوی در برابر دسترسی‌های غیرمجاز ایجاد می‌کنند که آنها را برای حفاظت از اطلاعات حساس و حفظ یک‌پارچگی سیستم‌های دیجیتال حیاتی می‌کند.
