فلش لون (Flash Loan) چیست؟ بررسی نحوه کار وام آنی در ارز دیجیتال

فلش لون یا وام آنی (Flash Loan) که به آن وام فوری نیز گفته می‌شود، نوعی از وام‌گیری رمزارز در فضای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) است که بدون نیاز به وثیقه یا محدودیت‌های وام بانکی انجام می‌شود. شرط دریافت وام آنی، بازپرداخت آن در همان تراکنش بلاک چینی است که طی آن وام دریافت شده است. فلش لون فرصت‌هایی مانند انجام آربیتراژ، بازپرداخت بدهی، جلوگیری از لیکوئید شدن و پیاده‌کردن استراتژی‌های معاملاتی پیچیده ارائه می‌کند که جامعه کاربران دیفای (Defi) را مجذوب خود کرده‌ است. در ادامه به بررسی ماهیت فلش لون و چگونگی فعالیت این نوع وام جذاب، کاربرد و ریسک‌های آن می‌پردازیم.

فلش لون در دنیای رمز ارز‌ها چیست؟ 

فلش لون یک نوع وام بدون نیاز به وثیقه است که در برخی از پروتکل‌های دیفای ارائه می‌شود. چیزی که این نوع وام را جذاب می‌کند، این است که نیازی به وثیقه ندارد، زیرا وام بلافاصله در همان تراکنش بلاکچین بازپرداخت می‌شود.

هنگامی که درخواست وام آنی ارسال می‌شود، این درخواست در یک بلوک ثبت شده و توسط شبکه بلاکچین تأیید می‌گردد. فرآیند تأیید آن که شامل بررسی جزئیات وام است، معمولاً چند ثانیه تا چند دقیقه زمان می‌برد. پس از اینکه تأیید شد، وام به کیف پول ارز دیجیتال شما واریز می‌گردد. این فرآیند بسیار سریع‌تر از وام‌های سنتی انجام می‌شود. در طول مدتی که وام پابرجا و فعال است، شبکه باید تایید کند که تراکنش مربوط به آن معتبر است بلکه اطلاعات آن بتواند به‌طور دائم در بلاک چین ذخیره شود. اگر شبکه یک تراکنش را رد کند، باطل می‌شود و هیچ سابقه‌ای از آن در بلاک چین باقی‌نمی‌ماند. 

در ادامه اگر کاربر نتواند وام را قبل از تکمیل بلوک بازپرداخت کند، شبکه تراکنش را رد و لغو می‌کند. در این حالت، دارایی به وام‌دهنده بازگردانده می‌شود، گویی تراکنش هرگز انجام نشده است. این کار کاملا امکان‌پذیر است زیرا بلاک چین در وهله اول اصلا دارایی‌های خود را به وام گیرنده اختصاص نداده است. پس عمر فلش لون‌ها بسیار کوتاه است.

تفاوت فلش لون با وام‌های سنتی چیست؟ 

تفاوت کلیدی وام فوری با وام سنتی، نیاز نداشتن به وثیقه و ضامن است. وام‌های سنتی عموماً از بانک‌ها یا سایر موسسات مالی دریافت می‌شوند. در این نوع وام‌ها، شما مبلغی را از بانک قرض می‌گیرید و سپس آن را به همراه سود بانکی در طول یک دوره زمانی مشخص بازپرداخت می‌کنید. در مقابل، فلش لون‌ها بخشی از اکوسیستم امو مالی غیرمتمرکز هستند. یا به عبارت دیگر، فلش لون مانند یک ابزار در کیف ابزار دیفای است؛ بنابراین کاملاً غیرمتمرکز هستند و هیچ بانکی بر آنها کنترل ندارد. همچنین وام‌های فوری کاغذبازی ندارند و بسیار سریع اجرا می‌شوند؛ به این شیوه که فلش لون و بازپرداخت آن، هر دو در یک تراکنش اتفاق می‌افتند.

 درحالی‌که بازپرداخت وام های سنتی ممکن است چند ماه یا چند سال طول بکشد، بازپرداخت وام‌های فوری فقط چند دقیقه زمان می‌برد. به‌طور معمول، یک قرارداد هوشمند وام را اجرایی می‌کند و بلافاصله آن را با بهره بازپرداخت می‌کند. 

نحوه عملکرد وام‌های فوری

برای درخواست وام، وام‌گیرنده یک قرارداد هوشمند ایجاد می‌کند که شامل یک قسمت برای عملیات وام‌گیری، یک قسمت برای تعامل با سایر قراردادهای هوشمند به‌منظور ارتباط با وام‌دهندگان، و یک قسمت برای بازگرداندن وام پس از تکمیل است. این موارد را در ادامه بررسی می‌کنیم:

• قسمت وام‌گیری: این قسمت از قرارداد هوشمند، مرحله آغازین فلش لون است. و میزان وام مدنظر از پروتکل را مشخص می‌کند. پلتفرم‌های وام دهی ارز دیجیتال یک سری پلتفرم غیرمتمرکز و مبتنی بر بلاک چین هستند که کاربران را قادر می‌سازد تا دارایی‌های دیجیتال را بدون نیاز به تایید یک نهاد دولتی واحد مانند بانک، وام بگیرند یا حتی دارایی‌های خود را وام دهند.
• قسمت تعامل با دیگر وام‌دهندگان: این قسمت از قرارداد هوشمند، با سایر قراردادهای هوشمند و پلتفرم‌های دیفای تعامل می‌کند تا وام‌دهنده مناسبی برای وام‌گیرنده پیدا شود.
• قسمت بازپرداخت: این بخش، مسئول بازگرداندن وجوه قرض‌گرفته شده (به‌علاوه یک کارمزد کوچک) به پروتکل وام در همان تراکنش است. بازپرداخت باید قبل از تکمیل تراکنش انجام شود، در غیر این صورت کل تراکنش نامعتبر می‌شود.

فرآیند وام‌گیری

فرآیند وام گیری شامل هفت مرحله است: 

1. وام گیرنده یک پلتفرم دیفای که از فلش لون پشتیبانی می‌کند را انتخاب می‌کند.
2. وام گیرنده یک قرارداد هوشمند ایجاد می‌کند که شامل کدنویسی مولفه‌های اصلی وام فوری مانند وام گیری، تعامل با سایر قراردادهای هوشمند و بازپرداخت وام در همان معامله است.
3. وام گیرنده کیف پول خود را به پلتفرم دیفای انتخابی متصل کرده و قرارداد هوشمند را اجرا می‌کند.
4. وام دهنده دیفای دارایی‌های درخواستی را به وام گیرنده منتقل می‌کند.
5. وام گیرنده از دارایی‌های قرض گرفته شده برای شروع عملیات قرارداد هوشمند از‌پیش‌تعریف شده استفاده می‌کند.
6. قرارداد هوشمند وجوه قرض گرفته شده را به وام دهنده برمی‌گرداند.
7. وام دهنده موجودی آنها را تأیید می‌کند. اگر مبلغ بازپرداخت ناکافی باشد، بلافاصله معامله را لغو می‌کند. اگر وام با موفقیت در همان معامله بازپرداخت شده باشد، دارایی‌های وام گرفته شده به مخزن وام یا پروتکلی که از آن وام گرفته شده است بازگردانده می‌شود.

پلتفرم‌های ارائه‌دهنده فلش لون

پلتفرم‌های محبوب دیفای که از خدمات وام‌های فوری پشتیبانی می‌کنند عبارتند از: 

• آوه (Aave): آوه یا آوی یک پلتفرم وام‌دهی که اساساً مبتنی بر بلاک چین اتریوم است.
• یونی سواپ (Uniswap): یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که خدمات فلش لون نیز ارائه می‌کند.
• دی وای دی اکس (dydx): یکی پلتفرم‌ غیرمتمرکز محبوب است که طیف وسیعی از خدمات مالی از جمله مارجین تریدینگ، اسپات تریدینگ و وام‌های فوری را ارائه می‌کند.
• اکوالایزر فایننس (Equalizer Finance): یک پلتفرم وام فوری اختصاصی برای بلاکچین‌های اتریوم (ETH)، زنجیره هوشمند بی‌‌ان‌بی (BSC)، پالیگان (MATIC) و اپتیمیسم (OP) است.
• فوروکامبو (Furucombo): پلتفرم تجمیع‌کننده‌ دیفای چند زنجیره‌ای است که برای ساده‌سازی، بهینه‌سازی و خودکار کردن معاملات دیفای طراحی شده است. تجمیع‌کننده دیفای ابزاری است که اطلاعات معاملاتی را از سیستم‌های مختلف دیفای جمع‌آوری کرده و به کاربران کمک می‌کند تا بهترین قیمت‌ها را در بازار پیدا کنند.

مزایای فلش لون 

مزایای استفاده از فلش لون به شرح زیر است:

• بدون وثیقه: وام گیرندگان نیازی به ارائه وثیقه ندارند.
• بدون نیاز به چک اعتباری: وام‌های فوری بدون مجوز هستند و شامل بررسی اعتبار یا فرآیندهای سنتی پذیره‌نویسی نمی‌شوند.
• دسترسی سریع: وام‌های فوری در یک تراکنش بلاکچینی اجرا می‌شوند.
• فرصت‌های آربیتراژ: وام‌های فوری به معامله‌گران و آربیتراژورها این امکان را می‌دهد که از اختلاف قیمت بین صرافی‌های ارزهای دیجیتال یا پلتفرم‌های دیفای استفاده کنند و سود ببرند.
• تامین نقدینگی: از وام‌های فوری می‌توان برای تامین نقدینگی صرافی‌ غیرمتمرکز (DEX) و استخرهای نقدینگی استفاده کرد.
• کاهش سرمایه قفل شده و وثیقه‌گذاری: وام‌های فوری به کاربران امکان می‌دهد که بدون قفل کردن دارایی‌های خود یا وثیقه‌گذاری، به وام دسترسی داشته باشند.
• کاهش هزینه‌ها: وام‌های آنی در مقایسه با پلتفرم‌های وام‌دهی سنتی می‌توانند مقرون به صرفه‌تر باشند زیرا نیاز به واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و موسسات اعتباری را از بین می‌برند.

خطرات فلش لون

از دیدگاه شخص وام‌دهنده، این نوع وام بدون ریسک در نظر گرفته می‌شود، اما همچنان خطرات خاصی در ارتباط با استفاده از آن وجود دارد، از جمله: 

آسیب‌پذیری‌های قرارداد هوشمند

امنیت فلش لون بستگی به صحت کد قرارداد هوشمندی دارد که بستر این وام است. هنگامی که اشکال یا آسیب‌پذیری در قرارداد هوشمند وام آنی وجود داشته باشد، ممکن است منجر به عواقب ناخواسته از جمله از دست دادن وجوه شود.

اسلیپیج قیمت

هنگام انجام معاملات یا سواپ در چارچوب یک فلش لون، ممکن است اسلیپیج قیمت رخ دهد، به خصوص زمانی که مقادیر زیادی از دارایی‌های نقدی درگیر باشد. سواپ یا معاوضه به معنی تبادل یک نوع ارز دیجیتال با نوع دیگری است. این کار بدون نیاز به واسطه‌ و مستقیماً انجام می‌شود. برای مثال، شما می‌توانید بیتکوین خود را با اتریوم سواپ کنید. اسلیپیج قیمت می‌تواند منجر به هزینه‌ای بیشتر از حد انتظار شود و بازپرداخت وام را برای وام گیرنده در همان معامله دشوار کند.

کارمزد

از آنجایی که وام‌های فوری شامل چندین تعامل قرارداد هوشمند در یک تراکنش هستند، می‌توانند کارمزد قابل‌توجهی را در شبکه اتریوم یا سایر بلاکچین‌ها به همراه داشته باشند . اگر کارمزد بالا باشد، هزینه اجرای تراکنش می‌تواند سنگین‌تر از سود بالقوه آن باشد.

ریسک‌های بازار

استراتژی‌های وام فوری اغلب شامل اقدامات مبتنی بر بازار مانند آربیتراژ است. آربیتراژ به معنی استفاده از تفاوت قیمت یک ارز دیجیتال در بازارها یا بورس‌های مختلف است. به عبارت دیگر، شما می‌توانید یک ارز دیجیتال را در بازاری که قیمت کمتری دارد بخرید و به طور همزمان آن را در بازاری که قیمت بیشتری دارد، بفروشید. تغییرات سریع در شرایط بازار، نوسانات قیمت یا نقدینگی می‌تواند بر موفقیت این استراتژی‌ها تأثیر بگذارد و منجر به شکست یا زیان معاملات شود.

خطرات نظارتی

برخی تراکنش‌های فلش لون منجر به سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌ها، آربیتراژ یا سایر اقداماتی می‌شوند که بر فعالیت سایر فعالان بازار تأثیر منفی می‌گذارند. این موارد می‌تواند به طور بالقوه وام‌گیرندگان را در معرض خطرات قانونی قرار دهند.

کاربرد‌های فلش لون

اکنون که می‌دانید فلش لون چیست و چگونه کار می‌کند، احتمالاً این سوال برای شما پیش آمده است که این وام فوری با چه اهدافی استفاده می‌شود؟ پاسخ آن ساده است: فلش لون ابزاری برای به دست آوردن سود قابل توجه، بدون در معرض خطر قرار دادن سرمایه زیاد است. 

رایج ترین دلایلی که یک سرمایه‌گذار ممکن است از فلش لون استفاده کند عبارتند از: 

فرصت‌های آربیتراژ

فلش لون به کاربران اجازه می‌دهد که از تفاوت قیمت در صرافی‌های مختلف استفاده کنند. معامله‌گران می‌توانند با استفاده از این نوع وام، ارز‌های دیجیتال را با قیمت پایین‌ در یک صرافی یا پلتفرم ارائه دهنده معاملات بخرند، آن را با قیمت بالاتر در صرافی دیگر بفروشند و وام را بازپرداخت کنند. همه اینها در یک تراکنش واحد انجام می‌شود.

سوآپ وثیقه

کاربران می‌توانند از وام‌های فوری برای تعویض وثیقه‌ای که پشتوانه وام‌هایشان است، بدون نیاز به بستن موقعیت معاملاتی استفاده کنند. این می تواند برای مدیریت سرمایه یا بهینه سازی نرخ بهره مفید باشد.

بازپرداخت بدهی

از وام‌های آنی می توان برای بازپرداخت بدهی‌ها در پلتفرم‌های مختلف وام استفاده کرد. کاربران می‌توانند برای پرداخت وام در یک پلتفرم بصورت آنی وام را دریافت کنند و پس از بازپرداخت و تسویه، بلافاصله وام جدیدی با شرایط بهتر در پلتفرم دیگر دریافت کنند و فلش لون را پس دهند.

جلوگیری از لیکوئید شدن 

فلش لون‌ها می توانند به جلوگیری از لیکویید شدن کمک کنند و به کاربران اجازه دهند تا سطح وثیقه خود را به سرعت تنظیم کنند. اگر کاربر به دلیل کاهش ارزش وثیقه خود در یک پوزیشن معاملاتی در معرض خطر لیکوئید شدن قرار بگیرد، می‌تواند از وام آنی برای افزودن وثیقه بیشتر استفاده کند.

بهینه سازی عملکرد ییلد فارمینگ 

در فضای دیفای، ییلد فارمینگ (Yield Farming) شامل جابجایی دارایی‌ها بین پروتکل‌های مختلف برای به حداکثر رساندن بازده است. وام‌های آنی می‌توانند به کاربران کمک کنند تا به سرعت مقادیر زیادی سرمایه را جابه‌جا کنند و از فرصت‌های سودگیری بهتر بدون نیاز به باز کردن و سپس وارد کردن مجدد موقعیت‌ها به صورت دستی استفاده کنند.

حکمرانی و رأی‌دهی

از فلش لون می‌توان برای به دست آوردن موقت مقادیر زیادی توکن برای تاثیرگذاری بر تصمیمات حاکمیتی در سازمان‌‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) استفاده کرد. البته توجه داشته باشید این مورد استفاده از فلش لون غیراخلاقی می‌باشد.

تست و بررسی قرارداد هوشمند

توسعه‌دهندگان می‌توانند از وام‌های آنی برای آزمایش و پیدا کردن باگ قراردادهای هوشمند در شرایط واقعی استفاده کنند. آنها می‌توانند سناریوهای مختلفی را شبیه‌سازی کنند که شامل مقادیر زیادی سرمایه است تا از استحکام و امنیت قراردادهای خود اطمینان حاصل کنند. در این میان باید بدانید که فلش لون‌ها، ابزار قدرتمندی در دنیای دیفای هستند که نقدینگی را فراهم می‌کنند و تراکنش‌های مالی پیچیده‌ای را امکان‌پذیر می‌سازند که اجرای آنها در امور مالی سنتی دشوار یا غیرممکن است. با این حال، استفاده از آنها مستلزم درک عمیق فناوری‌های اساسی و خطرات مرتبط است.

فلش لون‌ها چقدر امن هستند؟ 

فلش لون‌ها موضوع اصلی حملات متعددی در دنیای ارزهای دیجیتال بوده‌اند که منجر به ضررهای میلیون‌ دلاری شده اند. کلاهبرداران با روش‌های دستکاری مکانیزم فلش لون آشنا هستند و در همین باب مشکل اصلی این است که اگر قراردادهای هوشمند به گونه‌ای نوشته نشده باشند که دقیقاً هدفی خاص را دنبال کنند، یا اگر داده‌های وارد شده به آنها خراب یا قابل هک و سواستفاده باشد، به سادگی دستکاری می‌شوند. اما از‌جایی‌که فلش لون یک تکنولوژی جدید است، برخی استدلال می‌کنند که این نوع مسائل با پیشرفت فناوری از بین خواهند رفت؛ درحالی‌ که برخی دیگر معتقدند این حملات یک چالش دائمی باقی خواهند ماند.

حملات فلش لون چیست و چگونه صورت می‌گیرد؟ 

حمله فلش لون یک اصطلاح کلی برای فعالیت‌های مخرب در دنیای وام‌های فوری است. اما این فعالیت اساساً برای هدف‌هایی که در قسمت‌های پیش معرفی کردیم، استفاده نمی‌شود. درحال حاضر حملات وام فوری از سه راه متداول صورت می‌گیرند: 

• دستکاری قیمت : شخصی از وام فوری برای دستکاری قیمت یک ارز دیجیتال با افزایش یا کاهش قیمت مصنوعی آن استفاده می‌کند و به نوعی از این دستکاری سود می‌برد.
• آربیتراژ: با وجوه کافی از یک وام فوری، می‌توان با دستکاری بازارها فرصت‌های آربیتراژ مصنوعی ایجاد کرد.
• سوءاستفاده از قرارداد هوشمند: قراردادهای هوشمند هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند و به همین دلیل، برخی از آنها آسیب‌پذیری‌هایی دارند که هکرها می‌توانند از آنها برای سرقت وجوه یا اجرای حملات دیگر در طول فرآیند دریافت وام فوری استفاده کنند.

بررسی نمونه‌هایی از حملات فلش لون

در ادامه چند نمونه از حملاتی که پرسروصدا بودند، آورده شده است: 

• در اکتبر ۲۰۲۰، هکری از یک وام فوری برای سوء‌استفاده از آسیب‌پذیری موجود در پروتکل هاروست فایننس (Harvest Finance) استفاده کرد و تقریباً ۲۴ میلیون دلار سود به سرقت برد.
• در ماه می سال ۲۰۲۱، فردی دیگر از وام فوری استفاده کرد تا قیمت توکن زنجیره هوشمند بایننس (BNB) را در پروتکل پنکیک بانی (PancakeBunny) سوء استفاده کند. مهاجم با قرض گرفتن مقدار زیادی ارز BNB و تعویض آن با توکن‌های دیگر، عدم تعادل قیمتی قابل‌توجهی ایجاد کرد. سپس توکن‌ها را وارد بازار کرد و باعث شد قیمت تا بیش‌از ۹۵ درصد کاهش یابد.
• در آوریل ۲۰۲۲، یک هکر از وام فوری برای به دست آوردن مقدار زیادی توکن بینزتاک (Beanstalk STALK) استفاده کرد که به او قدرت رای دهی کافی برای تصویب پیشنهادی حکومتی را داد که تمام وجوه موجود در پروتکل را به کیف پول هکر انتقال می‌داد.
• در مارس ۲۰۲۳ گزارش داده شد که پلتفرم دیفای اویلر (Euler) مستقر در بریتانیا مبلغ ۱۹۶ میلیون دلار را به دلیل حملات وام فوری از دست داد. این حمله برای اولین بار توسط محققان امنیتی در پک شیلد (PeckShield)، یک شرکت امنیت بلاک چین و تجزیه و تحلیل داده، کشف شد.

چرا حملات فلش لون در دیفای رایج است؟ 

وام‌های فوری طرح‌هایی به نسبت کم خطر، کم هزینه و با پاداش بالا هستند که آنها را به ترکیبی خطرناک در ذهن مجرمان تبدیل می‌کند.  در ادامه دلایل اصلی افزایش حملات وام فوری را بررسی می‌کنیم:

• حملات فلش لون کم هزینه هستند: بر خلاف حملات ۵۱ درصدی که برای انجام آنها به منابع عظیم نیاز دارند، وام‌های فوری فقط به سه چیز نیاز دارند: رایانه، اتصال به اینترنت و مهمتر از همه، ذکاوت. ظاهراً هکرها باید برنامه ریزی کنند که چگونه حمله می‌کنند، اما اجرای آن فقط از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد. از این رو، زمان زیادی هم صرف نمی‌کنند.
• حملات فلش لون کم خطر هستند: انجام هر گونه فعالیت مجرمانه مستلزم خطر است، اما تصور کنید که یک بانک را بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک سرقت کنید. این دیدگاهی است که کلاهبرداران وام فوری دارند. حملات یک سال و نیم گذشته نشان داده است که چقدر آسان می‌توان از پروتکل‌های دیفای سرقت و از پیگردهای قانونی فرار کرد.

در واقع، هیچ مهاجم وام فوری تاکنون دستگیر نشده است. چراکه که اکثر آنها به دلیل وجود شبکه‌های بدون‌مجوز و ابزارهای موجود برای مبهم کردن هویت‌ها پس از ناپدید شدن، ردی از خود باقی نمی‌گذارند. از نمونه این ابزارها می‌توان به تورنادو کش (Tornado Cash) اشاره کرد.

چه آینده‌ای در انتظار فلش لون است؟

فلش لون دنیای مالی غیرمتمرکز را تحت تأثیر قرار داده است زیرا به کاربران اجازه می‌دهد فورا وام بدون وثیقه دریافت کنند. با این حال، شمشیری دولبه هستند؛ زیرا وام‌های فوری با خطرات قابل‌توجهی همراه هستند و بسته به اهدافی که درپیش می‌گیرند، می‌توانند پیامدهای نامطلوبی بر اکوسیستم ارز دیجیتال به‌همراه داشته باشند. بسیاری از علاقه‌مندان به دنیای ارز دیجیتال درحال حاضر از وام‌های فوری برای کسب سود و محافظت از خود در برابر خطرات لیکوئید شدن استفاده می‌کنند. اما متخلفان نیز از آنها برای طراحی حملات به قراردادهای هوشمند و تخلیه وجوه حساب‌ها استفاده می‌کنند. همچنین لازم به ذکر است که وام‌های فوری برای فضای دیفای نسبتاً جدید هستند، بنابراین امکانات برای نوآوری در این زمینه بی پایان است.